Wedle słownika języka polskiego definicja słowa kreatywny brzmi:
1. zdolny do tworzenia czegoś nowego, oryginalnego; twórczy, pomysłowy;
2. mający na celu tworzenie czegoś nowego, oryginalnego, np. kreatywna dyskusja, decyzja

Istnieje wiele sformułowań, którymi można określić kreatywność – nieprzewidywalna, niewytłumaczalna, w wybitnych przypadkach wręcz niemożliwa. I chociaż znamy różnicę pomiędzy lewą, a prawą półkulą mózgu, bardzo często nie jesteśmy w stanie wskazać składowych, które są składnikami np. procesu twórczego. Z drugiej strony stawiam sztuczną inteligencję. Programy napisane z jej pomocą, implementujące ją, są projektowane do bycia logicznymi oraz systematycznymi. W ich przypadku nie możemy mówić o impulsywnych czy spontanicznych działaniach (takich jak np. ludzka kreatywność). Na ten moment programy AI są tworzone do przetwarzania informacji (w podany sposób) aby w wyniku tego uzyskiwać określony rezultat. Podane im instrukcje nie podlegają w żadnym stopniu krytycznej ocenie, zatem wykonywane przez nie akcję są powtarzalne oraz przewidywalne.

Obserwując to porównanie z zewnątrz natychmiast nasuwa nam się wniosek, że kreatywność ludzka oraz sztuczna inteligencja są fundamentalnie różne, a porównywanie ich nie jest w żadnym stopniu możliwe, ale czy na pewno?

1. Słowem wstępu:

„Egzamin zdawać muszę,
w temacie trudnym,
etyka i społeczeństwo,
przetwarzanie danym.

Sztuczna inteligencja,
wymaga odpowiedzialności,
bo to nie tylko kod i algorytm,
lecz również ludzka wolność.

Czy słusznie jej używamy,
czy też z nią walczymy,
czy przyszłość nam sprzyja,
czy też ją przekreślamy?

Egzamin zdawać muszę,
odpowiedzi szukać trzeba,
bo to nie tylko pytania,
lecz również nasze marzenia.”

Pisze chat GPT na temat Egzaminu z przedmiotu Etyczne i społeczne aspekty przetwarzania danych i sztucznej inteligencji, 2022

 

2. „No dobrze, ale co takiego umie ta sztuczna inteligencja?”

 

Sztuki wizualne – DALL-E 2

DALL-E (stylizowany na DALL·E) i DALL-E 2 to modele głębokiego uczenia opracowane przez OpenAI w celu generowania obrazów cyfrowych z opisów w języku naturalnym, zwanych „promptami, podpowiedziami”. DALL-E może generować obrazy w wielu stylach, w tym obrazy fotorealistyczne, obrazy czy emotikony. Może „manipulować i przestawiać” obiekty na swoich obrazach oraz poprawnie tworzyć kompozycję bez wyraźnych instrukcji oraz opisów. Oprócz tego dając DALL-E istniejący już obraz, może tworzyć „odmiany” obrazu jako unikalne wyniki na podstawie oryginału, a także edytować obraz, aby zmodyfikować jego zawartość lub ją rozszerzyć.

Przykładowe obrazy, które wygenerowałem za pomocą DALL-E 2

Ciekawostką może być strona internetowa, która za pomocą SI generuje twarze, które nie istnieją: https://thispersondoesnotexist.com

 

Muzyka – Jukebox AI

Jukebox AI to sieć neuronowa, której celem jest generowanie muzyki zarówno instrumentalnej jak i samego śpiewu. Jest tworzony przez OpenAI, tę samą firmę i laboratorium badawcze, które stworzyło Dall-E 2. AI Jukebox zrobił kolejny ogromny skok, tym razem w muzyce AI. Może tworzyć nowe utwory wzorowane na gatunku lub stylu artysty. Mimo, że dalekie od doskonałości, wyniki są bardzo imponuace, zwłaszcza biorąc pod uwagę ogromne zadanie kodowania i rekonstrukcji partytur muzycznych w celu wyszkolenia modelu. Niestety, Jukebox AI nie jest gotowym oprogramowaniem, które można kupić i używać. Jednak kod jest dostępny bezpłatnie online, a osoby z doświadczeniem w programowaniu mogą z nim eksperymentować.

Przykładowo:

 

Taniec – Rhizomatiks

Firma Rhizomatiks z Japonii we współpracy z artystą medialnym Kylem McDonaldem zaprezentowała tancerkę AI (Discrete figures), sieć neuronową przeszkoloną do generowania własnych kroków. Bardzo szybko po uchwyceniu ruchów prawdziwych improwizujących tancerzy, sieć była w stanie wygenerować humanoidalną postać. W tym przypadku sztuczna inteligencja jest wykorzystywana jako narzędzie wspierające choreografów i może pomóc w takich dziedzinach, jak gimnastyka artystyczna, przedstawienia teatralne, łyżwiarstwo, kardiologia i wiele innych.

Przykładowo:

 

Literatura – Chat GPT (GPT-3)

„Chatbot GPT,
fraszki tworzy,
w stylu Kochanowskiego,
niesłychanie.

Lecz czy takie słowa,
w duszy sztucznej tkwią,
czy też tylko składnie,
z ludzkich zdań składa.

Bo fraszki to dzieła,
serca i duszy człowieka,
a nie tylko znaki,
w komputerze pisane.”

Czat GPT jest definiowany jako generatywny model językowy (z ang. generative language model). Jednak w praktyce jest rozumiany jako czat ze sztuczną inteligencją, który został wyszkolony i zaprojektowany do prowadzenia naturalnych rozmów. Chat GPT należy do firmy badawczej OpenAI, założonej w San Francisco w 2015 roku.

Wraz z chatem GPT można generować spójne i dobrze napisane teksty w szerokiej gamie stylów, tematów i języków. Ponadto można generować podsumowania aktualności, opisy produktów lub historie. Przykładowo:

– Chat może analizować problemy i generować rozwiązania lub odpowiedzi na pytania.

– Może być używany do generowania postów i wiadomości do sieci społecznościowych.

– Generowanie raportów, e-mail

– Analizowanie dużych zbiorów danych i wydobywanie z nich interesujących, ważnych dla nas informacji.

 

3. Dyskusja, możliwości i ograniczenia.

„Wiele projektów badawczych jest skoncentrowanych na opracowywaniu AI, które jest w stanie generować różne gatunki literackie, takie jak powieści, opowiadania, a nawet poezja. Warto jednak pamiętać, że choć AI może generować teksty, które przypominają literaturę, to nie oznacza to, że są one tak samo wartościowe i artystycznie udane jak te napisane przez ludzi. Tworzenie literatury to działanie nie tylko logiczne, ale także emocjonalne i osobiste, co trudno jest odwzorować wyłącznie za pomocą algorytmów.” – Chat GPT

 

AI, a definicja sztuki

Zatem, czy możemy określić „dzieła” stworzone przez AI słowem sztuka? Z bardzo subtelnej definicji słownika języka polskiego sztuka to twórczość artystyczna człowieka. Zatem odpowiedź na postawione pytanie jest stosunkowo proste – nie, z definicji dzieła, które tworzy sztuczna inteligencja nie są sztuką. Nie odbiera jej to natomiast walorów estetycznych ani nam prawa do interpretacji czy bycia nią wzruszonymi. Ale czym jest nawet najlepsza (na ten moment) maszyna AI bez człowieka? To współpraca między maszyną a człowiekiem daje ekscytujące rezultaty — nowatorskie podejścia i kombinacje, które prawdopodobnie nie powstałyby, gdyby każdy z nich pracował samodzielnie.

Prawa autorskie

Wyłącznie posiadanie praw autorskich daje prawo do powielania, publikowania lub sprzedawania oryginalnego dzieła, takiego jak książka, obraz lub piosenka. Zgodnie z obowiązującym prawem autorskim artyści korzystający z tradycyjnych mediów, takich jak farba, długopis lub papier, domyślnie posiadają prawa autorskie do swoich dzieł.

Ale co, jeśli praca jest generowana przez AI? Według Urzędu ds. Praw Autorskich prawo autorskie chroni tylko dzieła stworzone przez człowieka, a nie małpę, słonia lub model sztucznej inteligencji. Jeśli człowiek nie jest autorem dzieła, Urząd ds. Praw Autorskich nie zarejestruje praw autorskich (a nie można kogoś pozwać, jeśli nie można zarejestrować swoich praw autorskich). W oczach Urzędu ds. Praw Autorskich opinia publiczna może reprodukować, publikować lub sprzedawać Twoje arcydzieło wygenerowane za pomocą np. DALL-E 2, bez żadnych zobowiązań.

Po niektórych przykładach możemy też zwrócić uwagę, że część z algorytmów funkcjonuje na przykładzie kalki, nie zawsze generując końcowy obraz od początku do końca, a częstokrotnie tworząc coś na podobieństwo kolaży (z istniejących już prac innych artystów). Prowadzi to do pierwszych pozwów o plagiat.

Zagrożenie dla artystów

Niestety za sprawą AI możemy być świadkami postępującego odbierania artystom i ich dziełom „wartości utylitarnej”. Tak jak nastąpiło to już w przypadku garnków oraz koronek. Już tłumaczę ten koślawy przykład. Przenosząc się ok. 400 lat wstecz moglibyśmy zauważyć, że koronki na ubraniach są niesamowicie drogie. Dysproporcja ta wynika z braku automatyzacji, braku maszyn, które są w stanie stworzyć nam 5000 koronkowych obrusów podczas godziny. Tak samo sytuacja ma się w przypadku garnków, czy innych rzeczy codziennego użytku (aktualnie potrzebnych). Twórca tak długo może czerpać pieniądze za swoje działo, jak długo nie powstanie maszyna będąca w stanie stworzyć czegoś więcej i taniej. Nie opiszemy dziś garnka czy koronki słowem dzieło sztuki podczas gdy 400 lat temu byłoby to oczywiste. Niestety ,możemy ponownie być świadkami przesunięcia granic sztuki.

 

Człowiek, artysta i inne maszyny

Czy człowiek, który sprawił, że AI wygenerowało np. obraz jest artystą? Czy nazwalibyście jego dzieło sztuką?

 

Literatura:
– https://www.dotlaw.co/dall-e-licencja-czyli-jak-korzystac-z-dall-e-2/
– https://solocreativity.com/creative-ai-tools/
– https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2020/02/28/can-machines-and-artificial-intelligence-be-creative/?sh=6a67db404580
– Bakpayev, M., Baek, T. H., van Esch, P., & Yoon, S. (2022). Programmatic creative: AI can think but it cannot feel. Australasian Marketing Journal, 30(1), 90-95.