Ostatni miesiąc okazał się być trudnym czasem Ukrainy, które musiało z dnia na dzień zareagować na atak agresora, Federacji Rosyjskiej. Jednak nie tylko społeczeństwo ukraińskie spotkało się ze skutkami wojny – dotknęły one bowiem cały świat, a przede wszystkim nasz kraj, do którego schroniło się przed wojną najwięcej obywateli Ukrainy. Niestety nie tylko Ukraina ma do czynienia z wojną – musi się z nią zmierzyć bowiem cały świat, lecz w tym przypadku jest to wojna informacyjna.

Zrzut ekranu przedstawiający nieistniejący już wpis na Instagramie, zgłoszony jako fake news. Podobny komunikat był rozpowszechniany na profilach wielu miast w Polsce. Oryginalny czas powstania załączonego zdjęcia określono na wrzesień 2017 roku.

Wojna nie tylko w kontekście militarnym

Zazwyczaj mówiąc o wojnie mamy na myśli masowe, militarne zbrodnie na określonym obszarze, będące skutkiem zerwania stosunków dyplomatycznych pomiędzy dwoma krajami lub mniejszymi obszarami geopolitycznymi. Jednak taki tryb prowadzenia wojny można przeprowadzić tylko na jednym, określonym obszarze – nie można tego zrobić na skalę światową z powodu zbyt małej potęgi militarnej posiadanej przez dowolnie wybrane państwo świata. Inaczej jest z wojną informacyjną – ją można prowadzić na tak dużych obszarze i płaszczyznach życia, jak bardzo pozwolą na to media i inne środki przekazu. A dzisiejsze media niestety mają wręcz nieograniczone pole dla złych zastosowań. Dodatkowo w ostatnim czasie gigantycznego postępu technologicznego, te złe zastosowania są coraz bardziej wspomagane przez AI i Data Science.

Formalna definicja

Czym jest tak właściwie wojna informacyjna? Jest to koncepcja polegająca na wykorzystaniu i zarządzaniu technologią informacyjno-komunikacyjną w celu zdobycia przewagi politycznej nad przeciwnikiem. Wojna informacyjna to manipulowanie informacjami, tak aby przeciwnik podejmował decyzje wbrew jego interesom, ale w interesie prowadzącego wojnę.

Wojna informacyjna może być prowadzona na kilka różnych sposobów:

• gromadzeniu informacji taktycznych,
• zapewnianiu, że czyjeś informacje są prawdziwe,
• szerzeniu propagandy lub dezinformacji
• podważaniu jakości informacji siły przeciwnej
• negowaniu informacji

Zastosowanie AI oraz Data Science

Jak zostało wcześniej wspomniane, dzisiejszy rozwój technologiczny pozwala na globalne rozprzestrzenianie informacji w ciągu relatywnie bardzo krótkiego czasu. Takie informacje, w formie artykułów oraz przede wszystkim postów na mediach społecznościowych może rozpowszechnić każdy. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu mogli to czynić na taką skalę jedynie wybrani, przy pomocy telewizji czy radia. Taki postęp cywilizacyjny niesie za sobą powszechną odpowiedzialność, niemniej jednak można znaleźć jednostki, które celowo wykorzystały wspomniany postęp do złych celów. Jak dokładnie ewoluował sposób prowadzenia wojny informacyjnej w dziejach świata?

Wojna informacyjna kiedyś a dziś

Wojna informacyjna, będąca stosunkowo nowym terminem w przestrzeni wojskowej, jest tak stara jak sama wojna. Koń trojański z Iliady Homera jest jednym z najbardziej znanych przykładów klasycznej wojny informacyjnej w literaturze, ale historia wojskowości pełna jest przykładów niefikcyjnych. Sun Tzu – starożytny chiński teoretyk i filozof wojskowości – wierzył, że „wszelkie działania wojenne są oszustwem”, w istocie stwierdzając, że sama wojna opiera się na wykorzystaniu lub niewłaściwym wykorzystaniu informacji, a także sprawności wojskowej.

Przed pojawieniem się nowoczesnych technologii komunikacyjnych na początku XX wieku wojna informacyjna obejmowała tylko takie dziedziny, jak dezinformacja, propaganda i oszustwo. Prowadzono ją przede wszystkim za pomocą rozwieszanych na każdym kroku plakatów, których zawartości były z kolei chłonięte przez mniej lub bardziej świadomych obywateli. Ci pierwsi z kolei metodą głuchego radia i własnej interpretacji rozpowszechniali dezinformację wśród swoich znajomych.

W XX i XXI wieku charakter wojny informacyjnej uległ dalszej ewolucji, zwłaszcza w obszarach związanych z komunikacją masową, technologią komunikacji radiowej i elektronicznej oraz zastosowaniem technik marketingowych w celu oddziaływania na określoną i ogólną grupę odbiorców. Możemy zauważyć, jak rozprzestrzenianie się globalnych wiadomości i reportaży stworzyło środowisko, w którym zarówno dowódcy na polu bitwy, jak i przywódcy polityczni są pociągani do odpowiedzialności za działania, które zaledwie kilka pokoleń wcześniej zostałyby zignorowane lub stłumione. Łączenie się dziedzin, które były wyraźnie odrębne podczas II wojny światowej, takich jak propaganda, oszustwa i wojna elektroniczna (takie jak zagłuszanie sygnałów radiowych wroga), stało się bardziej ujednolicone zarówno w doktrynie, jak i praktyce.

Wybór broni wojennej

Mentalność ludzka jest łatwym celem dla oddziaływania informacyjnego, gdyż wszechobecne środki masowego przekazu, a także nieograniczony dostęp do nich powoduje, iż przekazywane informacje mogą być swobodnie kształtowane i przekazywane masowo, praktycznie bez możliwości ich weryfikacji lub sprostowania. Sposoby prowadzenia wojny informacyjnej są już dobrze rozwinięte, a ich zastosowanie nie jest łatwo dostrzegalne. Dominacja informacyjna obejmuje wysiłki ofensywne i defensywne, których celem jest tworzenie różnicy „między tym, co my wiemy o naszej przestrzeni bojowej i operacjach w niej prowadzonych, a tym, co nieprzyjaciel wie o swojej przestrzeni bojowej”. Elementami walki informacyjnej są: destrukcja fizyczna, operacje bezpieczeństwa, operacje psychologiczne, sabotaż, walka elektroniczna. Narzędzia wykorzystywane w walce to:

• dyplomacja,
• propaganda,
• kampanie psychologiczne,
• działania na poziomie wpływania na procesy polityczne lub kulturowe,
• dezinformację, manipulowanie lokalnymi mediami,
• infiltrację sieci komputerowych i baz danych

Ciemna strona technologii

Gwałtowny rozwój sztucznej inteligencji i nauk związanych z analizą danych cyfrowych przyczynił się niestety do rozwijania oprogramowania wspomagającego szerzenie dezinformacji i pozwalającego na znaczną większą manipulację ludzi. O ile w przypadku informacji przekazywanej za pomocą samego tekstu odbiorca mógł się zastanowić nad czytanym fragmentem (uruchamiając przy tym swoją wyobraźnię) oraz na podstawie posiadanej wiedzy określić daną informację za prawdziwą lub fałszywą, tak w przypadku słuchania przemówień znanych osób mówiących odpowiednim dla nich głosem, a co gorsza tworów video ich przedstawiających łatwo wyłączyć swoje myślenie i uwierzyć w przekazywaną informację.

Właśnie w tym aspekcie główną rolę odegrała AI, kształtowana przez masowe dane dostarczane przez specjalistów Data Science. Aktualnie rozwijane oprogramowanie jest w stanie z łatwością wygenerować zadane przez nas sztuczne przemówienie wypowiedziane z głosem wybranej osoby, a nawet wygenerować nowe video, w którym zamieniono twarz i elementy ubioru jednej osoby na podstawie analogicznych cech innej. W następnej części tego artykułu zostaną zaprezentowane istniejące przykłady wojny informacyjnej prowadzonej za pomocą AI oraz Data Science.

Deepfake

Deepfake jest techniką obróbki obrazu, polegająca na łączeniu obrazów twarzy ludzkich przy użyciu technik sztucznej inteligencji. Uzyskane w ten sposób łudząco realistyczne ruchome obrazy stosowane są w nagraniach filmowych, stwarzając możliwości manipulacji poprzez np. niemożliwą do odróżnienia przez widza zamianę twarzy aktorów występujących w filmie. Według raportu Deeptrace technologia rozwija się bardzo szybko. Na początku 2019 roku w internecie zaprezentowano 7964 filmów deepfake, dziesięć miesięcy później ich liczba wynosiła 14678. Deepfaki były używane do fałszywego przedstawiania znanych polityków.

bezpośredni link: https://www.youtube.com/watch?v=AmUC4m6w1wo

Wikipediowa lista użyć deepfaków w kontekście politycznym prezentuje się następująco:

• W 2018 roku w oddzielnych filmach twarz argentyńskiego prezydenta Mauricio Macri została zastąpiona twarzą Adolfa Hitlera, a twarz Angeli Merkel została zastąpiona twarzą Donalda Trumpa. Jest to przykład możliwości wykorzystania Deepfaków jako narzędzia propagandy, podobnej do tej spod Monte Casino. W tym przypadku był to eksperyment kontrolowany, natomiast może on kreować światopogląd polityczny przeciwko zachodniej polityce Niemiec.
  

  bezpośredni link: https://www.youtube.com/watch?v=5hZOcmqWKzY

• W kwietniu 2018 r. Jordan Peele współpracował z Buzzfeed, aby stworzyć deepfake Baracka Obamy z głosem Peele’a. Materiał służył w celu zwiększenia świadomości na temat deepfaków.
• W styczniu 2019 r. spółka KCPQ, stowarzyszona z Foxem, wyemitowała podczas swojego wystąpienia w Owalnym Biurze podróbkę Trumpa, kpiąc z jego wyglądu i koloru skóry. Jest to kolejny przykład propagandowych użyć. Po emisji nagrania osoba za nią odpowiedzialna została zwolniona z pracy.
• Jednym z pozytywnych aspektów jest przykład z 2020 roku. Podczas kampanii wyborczej do Zgromadzenia Ustawodawczego Delhi, Bharatiya Janata wykorzystała podobną technologię do rozpowszechniania wersji anglojęzycznej reklamy kampanii jej przywódcy, Manoja Tiwari, przetłumaczonej na język haryanvi, skierowanej do wyborców Haryana. Aktor zapewnił podkład głosowy, a sztuczna inteligencja przeszkolona za pomocą wideo przemówień Tiwari została wykorzystana do zsynchronizowania wideo z ustami z nowym podkładem głosowym. Członek personelu partii opisał to jako „pozytywne” wykorzystanie technologii deepfake, która pozwoliła im „przekonująco podejść do grupy docelowej, nawet jeśli kandydat nie mówił językiem wyborcy”.
• Kolejnym negatywnym aspektem jest propaganda covidowa z kwietnia 2020 r. Belgijska filia Extinction Rebellion opublikowała na Facebooku nagranie wideo belgijskiej premier Sophie Wilmès. Film promował możliwy związek między wyłysieniem a COVID-19. Miał ponad 100 000 wyświetleń w ciągu 24 godzin i otrzymał wiele komentarzy. Na stronie na Facebooku, na której pojawił się film, wielu użytkowników zinterpretowało wideo deepfake jako autentyczne!

Lingwistyka

Nie można prowadzić infiltracji wojennych bez znajomości języka wroga. Tutaj z odpowiedzią przychodzą nam sieci neuronowe. Sztuczna inteligencja zbudowana w oparciu o ML pomaga w natychmiastowym tłumaczeniu zdań, słów czy tekstu przeciwnika. Oczywista zdolność, która może potencjalnie zapewnić sztucznych tłumaczy pracujących 24 godziny na dobę. Daje to znaczną przewagę w kontekście kontrterrorystycznym i kontrpartyzanckiem, w których niezrozumienia przechwyconych informacji mają katastrofalne skutki.

Czym są tłumacze AI? Tłumacze AI to cyfrowe narzędzia, które wykorzystują zaawansowaną sztuczną inteligencję nie tylko do tłumaczenia słów pisanych lub mówionych, ale także do tłumaczenia znaczenia (a czasem sentymentu) wiadomości. Daje to większą dokładność i mniej nieporozumień niż w przypadku prostego tłumaczenia maszynowego.

bezpośredni link: https://www.youtube.com/watch?v=qSD90CyAwXE

Armia fakenewsowych botów

Za każdym razem, gdy logujesz się na Twitterze i przeglądasz popularny post, prawdopodobnie znajdziesz konta botów, które go polubią lub komentują. Klikając, możesz zobaczyć, że tweetowali wiele razy, często w krótkim czasie. Czasami ich posty sprzedają śmieci lub rozpowszechniają cyfrowe wirusy. Podobne miejsce ma na innych serwisach społecznościowych, chociażby GitHub. Coraz więcej firm udostępnia możliwość rozmowy z chat botami w ramach kontaktu z biurem obsługi klienta. Boty są czymś obecnym w naszym codziennym internetowym środowisku.

Zorganizowane ataki botów mogą stanowić poważne zagrożenie. Boty publikujące relacje, opinie, zniekształcony infromacje w odpowiedzi na określone artykuły prasowe lub oficjalne oświadczenia polityczne stanowią jedno z narzędzi wojny informacyjnej. Jak boty rozpowszechniają fałszywe wiadomości? W mediach społecznościowych przygotowywane są konta pełniącą role armii krwiożerczych robotów. Często są one wykonane tak, aby wyglądały jak prawdziwa osoba, ale w rzeczywistości są obsługiwane przez bota zaprogramowanego do wysyłania określonych rodzajów informacji. Ataki można przeprowadzać na różne sposoby, takie jak:

• boty próbują nagłościć fałszywą informacją generując ruch wokół niej, wpływają na trend posta, a co za tym idzie nasycają algorytm pozycjonujący w serwisie społecznościowym
• prowadzą sztuczne rozmowy między sobą, wpływając na opinię publiczną poprzez piętnowanie lub zachwalanie pewnych postaw – działają tutaj na mentalności tłumu, gdy znaczna większość coś popiera łatwiej nam przyjąć to za prawdę
• angażują się w masowe lub agresywne tweetowanie
• spamują 

Jak powszechne są boty w mediach społecznościowych? Zajrzyjmy w wyniki badania przeprowadzonego przez AAAI Publications, Eleventh International AAAI Conference on Web and Social Media, Facebooka oraz Ghost Data.

Badania sugeruje, że od 9% do 15% aktywnych kont na Twitterze to w rzeczywistości boty. W 2019 roku dane Facebooka pokazują, że wyłączyli 6,5 miliarda fałszywych kont. Badanie przeprowadzone przez firmę badawczą Ghost Data sugeruje również, że na Instagramie może znajdować się aż 95 milionów botów udających prawdziwe konta.

Jasna strona technologii

Jak zostało wspomniane wcześniej, audio-wizualny sposób przekazu treści w dużym stopniu ogranicza sposób jej interpretacji, gdyż człowiek ma dostarczony gotową wizję i nie potrzebuje do tego swojej wyobraźni. W związku z tym wychwycenie fałszu w informacjach jest wtedy bardzo trudne, a wręcz niemożliwe do uczynienia przez przeciętnego człowieka. Tutaj z kolei może pomóc winowajca tego stanu rzeczy, czyli AI oraz Data Science, jednak tym razem wykorzystana w pożytecznym celu.

Każda informacja przedstawiana i transmitowana za pomocą urządzeń elektronicznych jest zapisywana w sposób cyfrowy, który przede wszystkim jest rozumiany przez komputer, a nie człowieka. W związku z tym aby dokonać dokładnej analizy takiej informacji, należy napisać odpowiednie oprogramowanie, które będzie w stanie wykryć niewidoczne dla człowieka artefakty w potencjalnie wygenerowanych fałszywych informacjach. Tutaj z kolei może pomóc sztuczna inteligencja wyszkolona za pomocą odpowiednich danych, w doborze których pomagają specjaliści Data Science.

Podsumowanie

W niniejszym artykule zostało przedstawione, że wojna może być prowadzona nie tylko w kontekście militarnym, ale również informacyjnym. To drugie może być jeszcze gorsze jeśli mamy na myśli skalę światową. Dzisiejszy postęp technologiczny pomimo tego, że niesie ze sobą niezliczoną liczbę korzyści w życiu cywilizacji, to niestety również stwarza sposobności do udoskonalania narzędzi służących do złych celów, w tym do szerzenia dezinformacji i manipulacji określonymi grupami ludzi. Do rozpowszechniania fałszywych informacji służą dzisiaj przeważnie media społecznościowe, natomiast do manipulacji wykorzystywana jest sztuczna inteligencja i Data Science, które skutecznie są w stanie wyłączyć zdroworozsądkowe myślenie u odbiorcy. Ponadto przekształcają one systemy wojskowe i zdolności wywiadowcze armii. Większa liczba automatycznych i bezzałogowych narzędzi może zmienić rachunek polityki w kontekst wojny informacyjnej. Siła technologii może zmienić wynik i przebieg wojny. Pomimo wszystko AI i Data Science może zostać wykorzystana również w dobry sposób – może pomóc w wykrywaniu fałszywych informacji krążących w mediach.

Źródła

[1] Wojna informacyjna. Jak Kreml próbuje wywołać strach w Polsce i na Zachodzie [ANALIZA]. Oko.press. Link: https://oko.press/wojna-informacyjna-kreml-antyukrainskie-nastroje/

[2] Czy ukraińscy uchodźcy masowo okradają sklepy i supermarkety? – Raport. FakeHunter. Link: https://fakehunter.pap.pl/raport/3b06f6c4-ea3a-4515-857e-b653ec153343

[3] AI Technology In Military Will Transform Future Warfare. BW BusinessWorld. Link: https://www.businessworld.in/article/AI-Technology-In-Military-Will-Transform-Future-Warfare/13-08-2021-400525/

[4] Information Warfare Past, Present, and Future. RealClear Defense. Link: https://www.realcleardefense.com/articles/2018/11/14/information_warfare_past_present_and_future_113955.html

[5] DEEPFAKE TECHNOLOGY IN THE AGE OF INFORMATION WARFARE. Lieber Institute West Point. Link: https://lieber.westpoint.edu/deepfake-technology-age-information-warfare/

[6] Wywiad wojskowy. Wikipedia. Link: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wywiad_wojskowy

[7] Deepfake. Wikipedia. Link: https://en.wikipedia.org/wiki/Deepfake