Od czasów drugiej wojny światowej pojęcie wojny kolosalnie się zmieniło. Nie myślimy już o wojnie jako o typowym konflikcie zbrojnym. Wraz z rozwojem naukowo-technicznym oraz technologicznym rozwinęły się możliwości prowadzenia wojny. Niestety żyjemy w czasach,  w których jesteśmy w stanie na własne oczy obserwować wykorzystanie nowych technologii, sztucznej inteligencji oraz środków masowego przekazu w walce z oponentem. Jednym z tego typu podejmowanych działań jest Wojna Informacyjna.

Czym jest Wojna Informacyjna?

Zgodnie z opisem NATO wojna informacyjna to operacja prowadzona w celu uzyskania przewagi nad przeciwnikiem. Polega na kontrolowaniu własnej przestrzeni informacyjnej, ochronie dostępu do własnych informacji, przy jednoczesnym wykorzystywaniu informacji przeciwnika, niszczeniu jego systemów informatycznych i zakłócaniu przepływu informacji. Wojna informacyjna wykorzystuje rozwój technologiczny, który powoduje że informacje są rozpowszechniane szybciej, niekontrolowanie i na większą skalę. Skutkuje to tym, że ludność cywilna nie jest już jedynie biernym obserwatorem sytuacji, ale staje się  uczestnikiem i podmiotem wydarzeń, np. poprzez swoją aktywność w mediach społecznościowych.

Celem zaatakowania systemów informacyjnych przeciwnika jest głównie osłabienie jego intencji lub zdolności do kontynuowania prowadzenia walki.

Według rosyjskiego teoretyka Siergieja Rastorgujewa cele wojny informacyjnej niczym się nie różnią od innych rodzajów wojen. Wszystkie wojny toczą się o zasoby państw, jeżeli chodzi o wojny informacyjne są to zasoby społeczne.

„Kluczem do tych zasobów są elity i media przeciwnika. Ważnym czynnikiem jest posiadanie wśród tych elit i mediów niezbędnej masy agentów wpływu, których agresor rekrutuje spośród osób o egoistycznym bądź niewolniczym światopoglądzie. (…) Strategia wojny informacyjnej zawsze łączy mnóstwo powiązanych wzajemnie taktycznych operacji informacyjnych. Globalny cel tych operacji nie zawsze jest widoczny. Ale taka jest natura rzeczy. Bo cóż to za operacja, która jest rozpoznawalna dla wszystkich, w tym dla ofiary?”

Narzędzia wojny informacyjnej

Do głównych narzędzi wojny informacyjnej należą:

– Dezinformacja  – intencjonalne przekazywanie nieprawdziwych informacji, które wprowadzają odbiorców w błąd

– Agentura wpływu – bezpośredni wykonawcy zleconej dezinformacji, którzy pracują na rzecz agencji dezinformacyjnej

– Propaganda – działanie, którego celem jest ukształtowanie określonych poglądów i zachowań społeczeństwa, polegające na manipulacji intelektualnej oraz emocjonalnej

– Prowokacja – działanie, którego celem jest wymuszenie na kimś określonego postępowania, zwykle poprzez oddziaływanie na jego psychikę

– Dezintegracja – techniki sterowania i manipulacji wewnątrz grup w celu ich redukcji lub rozbicia

– Dywersja ideologiczna – odwrócenie uwagi od wrogiej działalności podjętej w celu zniszczenia przeciwnika

– Przewrót ideologiczny – działanie, którego celem jest zmiana sposobu myślenia i postrzegania rzeczywistości

SI jako broń w wojnie informacyjnej

Rozwój internetu umożliwił wszystkim ludziom nie tylko łatwy dostęp do korzystania z ogromnych zasobów informacji, ale również tworzenie oraz globalne udostepnienie ich w mgnieniu oka. Za pomocą sztucznej inteligencji i innych narzędzi technologicznych, każdy ma możliwość stworzenia i szerzenia np. Deepfaków, czyli zmanipulowanych materiałów audiowizualnych, Fakenewsów, czyli nieprawdziwych informacji jak również rozpowszechnianie Botów.

DeepFake

Technologia która działa na podstawie algorytmu, który zaczynając od nauki tzw. cech dystynktywnych danej osoby (mimika, barwa głosu) oraz ich synchronizacji z dowolnie wybranym przez twórcę materiałem, ostatecznie tworząc iluzję, która wskazuje na to, że osoba przedstawiona na filmie wypowiada słowa podstawione z podkładu dźwiękowego. Umożliwia stworzenie realistycznych fałszerstw przedstawiających wypowiedzi i działania, do których nigdy nie doszło.

Wraz z rozwojem owej technologii, powstaje możliwość szybkiego i relatywnie prostego szerzenia dezinformacji w sferze publicznej oraz wywieranie wpływu na opinię publiczną. Filmy tego typu mogą być stosowane w wojnie informacyjnej. Osoba, która chciałby wpłynąć na wybory, może stworzyć taki film, oczerniający konkretnego kandydata i zamieścić go w sieci. Jednym z głośniejszych ostatnich deepfaków, jest film, w którym przedstawiony został wizerunek prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego rzekomo namawiającego żołnierzy i obywateli swojego kraju do poddania się. Film został udostępniony na ukraińskiej stronie infromacyjnej niecały miesiąc po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Fake News

Inną bronią wojny informacyjnej są Fake newsy.

Fake news – nieprawdziwa lub częściowo nieprawdziwa wiadomość, często o charakterze sensacyjnym, publikowana w mediach z intencją wprowadzenia odbiorców w błąd w celu osiągnięcia korzyści finansowych, politycznych lub prestiżowych.

Na ogół nie powinno nas to dziwić, ponieważ z fakenewsami mamy do czynienia od początku mediów społecznościowych. Problemem jest fakt, że aktualnie coraz częściej w tworzeniu i szerzeniu fakenewsów bierze udział  sztuczna inteligencja. Jednym z takich algorytmów jest generator tekstów GPT-2 stworzony przez firmę OpenAI, który pozwala na tworzenie fałszywych wiadomości na dowolny temat. Tutaj przykładowy tekst wygenerowany przez GPT-2 na temat „Earth is flat”:

Earth is certainly not spherical, but that’s a small point. As for the Earth spinning like a top, that is what astronomers of old believed, too, but it’s wrong in a few fundamental ways. (You can read more here.)
According to recent research by Jeff Cramer at the Air Force Research Lab in Montgomery, Ala., the tilt of our planet’s axis is actually right around the 25.6-degree mark, a half degree under NASA’s current definition.
So a few more days of looking up the sky and you can see the sky map error, and try to come up with an idea of what the real Earth looks like, not just a featureless cloudscape.

Boty

Boty to inaczej zautomatyzowane programy, które mają zastąpić działanie człowieka w sieci. Jeżeli chodzi o wykorzystanie botów w wojnie informacyjnej, to są to boty wykorzystywane w konkretnych mediach społecznościowych, szczególnie na twitterze. Przykładem takiego wykorzystania botów jest również trwająca dalej wojna na Ukrainie. Z badań na Uniwersytecie w Adelaide (Australia) wynika że w okresie dwóch tygodni od rozpoczęcia się wojny nawet 80% postów, które zawierały hasztagi z nią związane zostały wygenerowane przez boty. Inny przykład botów – tym razem związanych z informacjami podczas pandemii Covid-19 – został bardziej opisany w artykule prof. Ryan Ko.

Boty, które wykorzystują uczenie maszynowe i sztuczną inteligencję mogą zostać wykorzystane do infiltracji sieci, blokowania pracy wewnętrznych mechanizmów obronnych, skutecznego wyszukiwania i wykradania danych, dzięki czemu będą mogły wymieniać się zdobytymi informacjami w celu szybszego ataku jak również ataku na wiele celów jednocześnie.

SI w walce z DeepFakes

Technologia deepfake nie jest jeszcze doskonała i czasem łatwo jest zauważyć pewne modyfikacje. Natomiast, cały czas ta technologia bardzo szybko się rozwija. W walce przed zmanipulowanymi wideo USA aktywnie rozwija technologię, wyposażone w umiejętność wykrywania filmów deepfakes. Przykładowo w 2016 roku Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych w Obszarze obronności USA rozpoczęła projekt MediFor. Celem tego projektu jest opracowanie technologii, która automatycznie będzie oceniać integralność zdjęć oraz filmów i zintegrowanie jej w platformę wymiany materiałów pomiędzy użytkownikami końcowymi. Dodatkowo opracowuje oprogramowanie, które analizuje opadanie włosów, ruch uszu itd.. Platforma ta będzie w stanie nie tylko automatycznie wykrywać manipulacje, ale również informować o tym jak zostały one wykonane.

Inna firma – AI Foundation – również walczy z manipulacjami od 2017 roku, dzięki np. Reality Defender, czyli produktu, który łączy w sobie moderację człowieka i uczenie maszynowe w celu identyfikowania różnych złośliwych działań m.in. właśnie DeepFakes.

SI w walce z Botami

Techniki sztucznej inteligencji, w tym uczenie maszynowe, wskazują na duży potencjał powstrzymywania złych botów. Jednak największym problemem może być rozróżnienie w czasie rzeczywistym złych botów od tych dobrych, użytecznych, jak również zablokowanie tych pierwszych bez wpływu na drugie.

SI w walce z Fakenewsami

W 2021 roku naukowcy z Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej rozpoczęli pracę nad projektem AntyFakeNews, czyli systemem, który ma chronić użytkowników przed fałyszywymi informacjami w sieci. Sztuczna inteligenacja będzie wykorzystana głównie w analizie danych, w tym danych tekstowych oraz selekcji i klasyfikowaniu informacji.

Podejmowane działanie zakłada stworzenie innowacyjnego rozwiązania technologicznego, lecz opiera się o znane już dziś, realne potrzeby społeczne. Dlatego właśnie w pierwszym etapie projektu przeprowadzamy pogłębione badanie w celu rozpoznania „społecznego DNA fake newsów”. Musimy dokładnie poznać mechanizmy funkcjonowania dezinformacji w różnych grupach użytkowników mediów, opisać i sklasyfikować modele uwzględniające poziomy wrażliwości na poszczególne rodzaje fałszywych informacji, świadomość  ich znaczenia, sposoby odnoszenia się do fake newsów, mechanizmy chronienia się przed nimi, a także specyfikę ich rozprzestrzeniania się w przestrzeni mediów sieciowych

– Dr Michał Szyszka z Akademii WSB

Literatura

• Detecting & Stopping Bot Attacks With Better AI: https://www.forbes.com/sites/louiscolumbus/2020/08/28/detecting–stopping-bot-attacks-with-bett
• FakeNewsy: https://summalinguae.com/pl/technologie-jezykowe/era-fake-newsow-i-sztuczna-intelig
• Pietras, M. (2021). Wojna informacyjna jako współczesne narzędzie działań nieregularnych. Cybersecurity and Law, 6(2), 21-41.
• Smart, B., Watt, J., Benedetti, S., Mitchell, L., & Roughan, M. (2022). # IStandWithPutin versus# IStandWithUkraine: The interaction of bots and humans in discussion of the Russia/Ukraine war. In International Conference on Social Informatics (pp. 34-53). Springer, Cham.
• Stop COVID-19 bots: https://stories.uq.edu.au/contact-magazine/2020/stop-covid-19-bots/index.html
• Sztuczna inteligencja w walce z fake newsami. AntyFakeNews – pierwszy taki projekt w Polsce: https://imagazine.pl/2021/06/10/prawie-wszystko-czego-nie-powiedziano-na-scenie-wwdc21-czesc-1/