Systemy sztucznej inteligencji rozwijają się w zawrotnym tempie sprawiając, że każdy rok przynosi ze sobą pewną rewolucje na tym polu. Rozwiązania, które z początku wydają się trudne do wyobrażenia, a wręcz utopijne, kilka lat lub nawet miesięcy później wkraczają do naszej rzeczywistości i stają się jej nieodłączną częścią. Miniony rok 2022 okazał się przełomowy między innymi pod względem pojawienia się ogólnodostępnego Chatu GPT potrafiącego w przeciągu kilku sekund zarówno napisać scenariusz reklamy drukarki czy wytłumaczyć rozszczep atomu, jak i udzielić porady randkowej, w sposób niekiedy do złudzenia przypominający prawdziwego rozmówcę.

Czy mamy do czynienia z rewolucją?

Choć takie systemy budzą dużą ekscytację wśród ,,zwykłych użytkowników” i w błyskawicznym tempie stały się, między innymi dzięki mediom społecznościowym, viralowe to ich potencjał zdecydowanie wykracza poza codzienną rozrywkę. Bardziej niż pewnym jest, że takie programy zmienią kształt funkcjonowania wielu branż, w obecnie trudny do wyobrażenia sposób. Jeśli dołożyć do tego inne systemy, takie jak Midjourney czy DALL-E, które potrafią, na podstawie krótkiego polecenia użytkownika, błyskawicznie stworzyć dowolny obraz, to można dojść do wniosku, że nawet ludzka kreatywność, choć wcześniej wydawać by się mogło bezkonkurencyjna, z powodzeniem w dużej mierze może zostać zastąpiona przez sztuczną inteligencję.

Obecnie można zauważyć, zarówno w popularnych mediach, jak i w świecie akademickim, że dyskurs wokół Chatu GPT rozciąga się pomiędzy dwoma skrajnymi biegunami. Dyskusja naukowa oraz nastroje społeczne sprawiają wrażenie oscylować pomiędzy euforią i wielkimi nadziejami na rewolucję, na miarę stulecia, a dystopijnymi wizjami końca świata jaki znamy i zastąpienia człowieka przez sztuczną inteligencję. Realność prawdopodobnie znajduje się gdzieś pośrodku, jednak z całą pewnością można stwierdzić, że Chat GPT jest technologią, której rozwój należy śledzić jeśli chce się nadążać za pędzącym światem.

Kim właściwie jesteś Chatcie GPT?

Wracając jednak do podstaw czyli samego mechanizmu działania systemów sztucznej inteligencji, opartej na modelu językowym, warto w tym miejscu zarysować jego sposób działania. Omawiając kwestie sztucznej inteligencji możemy przyjąć, że jest ona systemem informatycznym, którego celem jest zastępowanie działania ludzkiej inteligencji (Markiewicz 2018). Mechanizm AI (sztucznej inteligencji) jest determinowany przez algorytm generowany poprzez uczenie maszynowe (ML). Jednak w tym przypadku, w odróżnieniu od klasycznie pojmowanego algorytmu opartego na schemacie blokowym (Algorytm 2023), celem jego twórców jest uzyskanie efektu, w którym algorytm będzie potrafił sam znajdować rozwiązania problemów, bez wcześniejszego programowania w tym celu (Mahesh 2019). Podstawą funkcjonowania takiego algorytmu jest jego ciągłe uczenie się dzięki dostarczanym mu danym, które można powiedzieć, są jego siłą napędową. Na ich podstawie system uczy się pewnych schematów, które wykorzystuje do podejmowania przyszłych decyzji, równocześnie nieustannie weryfikując swoje własne działanie na podstawie nowych danych. Taki mechanizm przywodzi na myśl funkcjonowanie ludzkiego mózgu, który również doskonali się poprzez nieustanne uczenie się, sprawdzając swoją wiedzę i decyzje na podstawie ciągle dostarczanych mu bodźców. Dlatego system, na którym opiera się sztuczna inteligencja jest nazywany sztuczną siecią neuronową, której najbardziej znamienną cechą jest zdolność uczenia się na podstawie przykładów i możliwość automatycznego uogólniania zdobytej wiedzy (tzw. generalizacja) (Szaleniec & Tadeusiewicz 2015).

Czy Chat GPT jest alfą i omegą?

Chcąc ująć sposób działania Chatu GPT w możliwie najbardziej przystępny sposób, można powiedzieć, że jest on chatbotem, który na podstawie zasilających go źródeł wiedzy generuje odpowiedzi starając się naśladować działanie ludzkiego umysłu. Choć zaczyna się powoli mówić o swoistym wrośnięciu Chatu GPT (znaturalizowaniu) do współczesnej codzienności, a nawet zastępowaniu przez niego wyszukiwarki Google będącą przecież od lat nieodłącznym elementem naszej cyfrowej rzeczywistości (Przegalińska 2023) to warto pamiętać, że nie korzysta on z danych z całego Internetu, w czasie rzeczywistym. Chat GPT wykorzystuje bazę danych, którą został zasilony. Sam Chat GPT zapytany o aktualność danych z których korzysta odpowiada tak:

Równocześnie OpenAI, organizacja stojąca za Chatem GPT, przy wsparciu Microsoftu, ogłosiła, że jej chatbot może teraz przeglądać Internet, aby dostarczać użytkownikom aktualnych informacji. Wcześniej natomiast system sztucznej inteligencji był szkolony jedynie przy użyciu danych do września 2021 roku, co oznaczało w praktyce, że jeśli w tym czasie na świecie wybuchła by kolejna pandemia, chat najzwyczajniej by o niej nie wiedział, dostarczając nieprawdziwych informacji. Należy jednak zastrzec, że najnowsza aktualizacja pozwala jedynie użytkownikom premium (subskrybującym płatną wersję Chatu GPT za 20$ miesięcznie) zadawać chatbotowi pytania dotyczące bieżących wydarzeń i uzyskiwać dostęp do wiadomości (Nield 2023). OpenAI planuje udostępnić tę funkcję wszystkim użytkownikom w najbliższej przyszłości (Kleinman & Radford 2023).

Kolejnym mitem na temat działania algorytmów Chatu GPT jest przekonanie, że potrafi on samodzielnie ,,myśleć”, przykładowo obliczając niczym super kalkulator zadania matematyczne. Niestety jest to jedynie złudzeniem, ponieważ ten chat jest modelem, który jedynie szuka w swojej bazie danych statystycznie najbardziej prawdopodobnego rozwiązania (Przegalińska 2023). Można stwierdzić zatem, że rozwiązanie czy odpowiedź wygenerowana przez Chat GPT jest po prostu odtwórczym przedstawieniem wcześniej dostarczonych mu informacji. Dlatego też możliwe jest oszukanie chatu, co zamieniło się ostatnio w popularny w mediach społecznościowych challenge polegający na tak zwanym gashlightowaniu (wmówieniu drugiej stronie, że się myli) modelu AI by niejako uwierzył, że przykładowo 2+2=5. Można stwierdzić, że jest to najprostszy dowód na to, że Chat GPT wcale nie jest niedoścignionym dla człowieka kalkulatorem.

Jaka jest jakość wyników Chatu GPT – czy to koniec ludzkiej kreatywności?

Choć potencjał Chatu GPT robi coraz większe wrażenie na opinii publicznej i można zaobserwować pewne zachłyśniecie się jej możliwościami to po bliższym przyjrzeniu się często okazuje się, że wciąż powinniśmy podchodzić do niego z dużą dozą nieufności.

Czy Chat GPT ma poczucie humoru?

Do głównych ograniczeń tego chatbota należy zaliczyć trudności w rozumieniu kontekstów, zwłaszcza tych kulturowych będących elementami, które większość ludzi nabywa dzięki codziennemu funkcjonowaniu w danym społeczeństwie. Chat GPT nie posiada własnych doświadczeń, z których może czerpać, by tak jak człowiek łączyć wątki i przykładowo rozumieć żarty. Oczywiście poproszony o napisanie lub wytłumaczenie dowcipu czy mema, chat wywiąże się z zadania, lecz można zaryzykować stwierdzeniem, że jak na razie nigdy nie będzie ono tak adekwatne jak gdyby zrobił to człowiek. Przykładowo poniżej można zobaczyć w jaki sposób Chat GPT tłumaczy popularne memy wykorzystujące wizerunek prezydenta Andrzeja Dudy w płaszczu przeciwdeszczowym.

Jak widać, chat potrafi zastosować teorię wywoływania rozbawienia i pewnie trudno się nie zgodzić z podanym przez niego wytłumaczeniem, jednak równocześnie można odnieść wrażenie pewnej sztuczności wynikającej z braku pełnego zrozumienia wszelkich kontekstów znanych polskim użytkownikom mediów społecznościowych, w których to memy tego typu często się pojawiają.

Na ile możemy mu zaufać?

Ryzyko przedstawiania nieprawdziwych informacji jest kolejnym poważnym ograniczeniem tego modelu językowego. Ponieważ system sztucznej inteligencji działa na zasadzie czarnej skrzynki, co oznacza, że użytkownik nie ma dostępu do  algorytmów jego działania, niemożliwe jest prześledzenie meandrów procesów generowania odpowiedzi przez chat. Oznacza to, że nawet jeśli wykryjemy w napisanym przez Chat GPT tekście jakieś nieprawidłowości, to nie ma sposobu, który pozwoliłby dotrzeć do źródeł danego błędu.

Do tego trzeba dołożyć fakt, że chat korzysta z niepełnych, nieaktualnych danych o świecie, co może kompletnie zakrzywić tworzone przez niego odpowiedzi. Poza tym, należy pamiętać, że Chat GPT nie posiada żadnego systemu chroniącego go przed nieprawdziwymi danymi. Dlatego trzeba być świadomym, że ten model językowy w swoich odpowiedziach odzwierciedla jakość danych znajdujących się we wszelkich zakątkach Internetu, z których korzysta. Także tak jak przestrzeń cyfrowa jest pełna fake newsów, tak samo dane tworzone przez Chat GPT również nie są na nie odporne. Można sobie to wyobrazić postrzegając Chat GPT jako zwierciadło odbijające naszą rzeczywistość cyfrową ze wszelkimi jej niedoskonałościami. Sam chat zapytany o prawdziwość swoich wyników zdaje się dawać najlepszą receptę na chronienie się przed dezinformacją, a odpowiedział tak:

Jako sztuczna inteligencja, moje odpowiedzi są generowane na podstawie informacji zawartych w danych treningowych, które sięgają do stycznia 2022 roku. W miarę możliwości staram się dostarczać rzetelne i sprawdzone informacje. Jednakże nie jestem wolny od błędów ani od wprowadzania nieścisłości w odpowiedziach, szczególnie jeśli pytania są nieprecyzyjne lub źródła danych użyte w treningu zawierały błędy.

Ważne jest, aby korzystać z moich odpowiedzi z umiarem i zawsze sprawdzać informacje z różnych źródeł, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie ważne lub kontrowersyjne. Nie jestem w stanie automatycznie rozpoznawać “fake newsów” lub dezinformacji, dlatego ważne jest, aby być krytycznym czytelnikiem i używać zdrowego rozsądku podczas oceny informacji. Jeśli masz wątpliwości co do konkretnej informacji, zawsze warto sprawdzić ją w rzetelnych źródłach lub skonsultować się z ekspertami.

A jak jest ze stronniczością Chatu GPT? Czyją „stronę” trzyma AI?

Wydawać by się mogło, że Chat GPT jako model nieposiadający własnego rozumu, a co za tym idzie również doświadczeń życiowych i opinii, mógłby dawać nadzieję na uzyskanie za jego pomocą obiektywnych, bezstronnych danych. Jednak tak jak już zostało zaznaczone powyżej, sztuczna inteligencja nie jest zawieszona w próżni, a wręcz odwrotnie – danymi które generuje odzwierciedla nastroje i opinie popularnie panujące w społeczeństwie. Oczywiście nie jest to kwestią całkowitego przypadku, z jakim punktem widzenia będzie „sympatyzował” Chat GPT, gdyż nie bez znaczenia jest tu fakt, że obecnie Chat GPT należy do amerykańskiego przedsiębiorstwa Microsoft. Zważywszy na fakt, że algorytmy generujące odpowiedzi chatu są bardzo zaawansowane i prawdopodobnie niemożliwe do dokładnego kontrolowania to trudno jednoznacznie określić skąd biorą wygenerowane teksty przedstawiające ewidentną stronniczość. Przez to trudno zarzucić twórcom manipulowanie wynikami, ale równocześnie na podstawie niektórych przeprowadzonych „eksperymentów” można odnieść wrażenie, że odpowiedzi Chatu GPT wiele mówią o głównym dyskursie publicznym. Jednym z nowszych przykładów może być viralowa odpowiedź chatu na pytanie o prawo do wolności danego narodu, w kontekście sytuacji pomiędzy Palestyną a Izraelem:

Jak widać na powyższym przykładzie, choć Chat GPT może sprawiać wrażenie raczej ostrożnego w formułowaniu opinii, zwłaszcza na tematy uważane za kontrowersyjne, to testując go w taki sposób można odkryć znacząco stronnicze podejście.

Warto tu dodać, że Chat GPT jest niejako wyczulony na pewne hasła i polecenia, które uznaje za wątpliwe etycznie, co przekłada się na to, że nie uzyskamy od niego instrukcji zbudowania bomby, planu udanego napadu na bank czy porad dotyczących zatuszowania zbrodni. Do tego ten model sztucznej inteligencji wiele kwestii określa mianem kontrowersyjnych w oczach opinii publicznej, nawet jeśli dane zagadnienie jest jednoznacznie neutralne z punktu widzenia świata nauki. Przykładowo, choć wszelkie organizacje zajmujące się tworzeniem polityk w kwestii zdrowia, podpierając swoje wytyczne badaniami naukowymi, a więc faktami, uznają nauczanie edukacji seksualnej w szkołach za rozwiązanie sprzyjające prawidłowemu rozwojowi dziecka (Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA 2013), to Chat GPT wciąż uznaję tę kwestię za zbyt kontrowersyjną by móc jednoznacznie wyrazić „swoje zdanie”. Zapytany o to czy edukacja seksualna powinna zostać wprowadzona do szkół, odpowiada, że jest to dylemat uwarunkowany podłożem kulturowym i światopoglądem, dlatego powinien być konsultowany zarówno z ekspertami jak i samymi rodzicami dzieci. Przy tym podaje różne argumenty za i przeciw, żeby na koniec stwierdzić, że ostateczne decyzje w tej sprawie powinny być podyktowane czynnikami społeczno-kulturowymi. Jak widać zatem, Chat GPT jest mocno zachowawczy w podawaniu jednoznacznych odpowiedzi, nawet gdy dana sprawa ma swój konsensus w świecie akademickim.

Na czym polega promptowanie i czy przyszłe pokolenie będzie się go uczyć w szkołach?

W kontekście Chatu GPT promptowanie oznacza czynność dostarczania modelowi językowemu krótkiej sekwencji tekstowej, znanej jako “prompt” lub “wejście”, które inicjuje rozmowę lub prosi model o wygenerowanie odpowiedzi na konkretne pytanie lub temat. W praktyce może to być pytanie (np. Jaka jest populacja papug w Barcelonie?) lub polecenie (np. opisz sytuację mieszkaniową młodych ludzi w Polsce). W przypadku Chatu GPT promptowanie może przybierać przeróżne formy zarówno krótkich poleceń tekstowych, jak i bardzo skomplikowanych tekstów – przykładowo treści całego arkusza egzaminu maturalnego. Choć sam interface Chatu GPT wydaje się być banalnie prosty i każdy raczej intuicyjnie może wprowadzać swoje polecenia w okienko chatu, to okazuje się, że w zależności od tego w jaki sposób sformułujemy tekst promptu znacząco wpływa na uzyskane wyniki. Dlatego też umiejętność promptowania szybko stała się przedmiotem wielu porad internetowych a nawet kursów online. Na mediach społecznościowych możemy znaleźć wiele kont, których tematyka w całości poświęcona jest nauce precyzyjnego pisania poleceń dla Chatu GPT. Na samym Tiktoku hasztag #chatgptprompt ma 18 milionów odtworzeń, co pokazuję skalę popularności tego, przecież stosunkowo nowego, pojęcia.

Dobre promptowanie jest konieczne, aby osiągnąć pożądane odpowiedzi od Chatu GPT. Jest też jedynym sposobem pozwalającym użytkownikowi kontrolować treść generowaną przez model, kierować rozmową w określonym kierunku oraz wpływać na jakość odpowiedzi chatu. Dlatego właśnie nauka promptowania jest tak kluczowa by „współpraca” z Chatem GPT mogła być rzeczywiście pomocna i inspirująca, a nie pozostała jedynie ciekawostką służąca samej zabawie.

Żeby zilustrować na przykładzie na czym może polegać sztuka dobrego promptowania możemy wyobrazić sobie, że chcemy stworzyć reklamę soczków dla dzieci w wieku przedszkolnym i chcemy żeby Chat GPT pomógł nam w napisaniu jej scenariusza. Możemy wprowadzić proste polecenie „Napisz scenariusz reklamy soczków dla dzieci” i uzyskamy dobrze rozpisany na poszczególne sceny plan takiej reklamy, wraz z hasłem reklamowym, dialogami, scenografią oraz zalecanym podkładem muzycznym. Jeśli jednak chcemy żeby taki scenariusz był lepiej dostosowany do charakteru naszej marki, konkretnego rynku czy danej stylistyki, to odpowiednie promptowanie okaże się tutaj kluczowe. W takim wypadku możemy stworzyć dużo bardziej rozbudowany prompt – „Wciel się w kreatywnego reżysera reklam i napisz scenariusz reklamy zdrowych soczków, skierowanej do przedszkolaków i ich rodziców. Reklama ta powinna przywoływać uczucie spokoju i bezpieczeństwa. Sceny niech odbywają się wśród zieleni. Stylistyka reklamy powinna się wyróżniać i przywoływać kolorystyką i scenografią klimat wakacji. Itp.” Co może nam dać dużo bardziej oryginalne i kreatywne efekty.

Popularną techniką wykorzystywaną w profesjonalnym promptowaniu jest właśnie nakazywanie Chatowi GPT wcielenie się w jakąś rolę. Taki zabieg może znacząco ulepszyć jakość generowanych odpowiedzi i pozwala nakierować chat na pożądaną przez użytkownika stylistykę i charakter wyników, dzięki czemu stają się one mniej zachowawcze i sztuczne. Przykładowo, możemy poprosić chat o wypowiedź w stylu polityka, życiową radę jak od bliskiej przyjaciółki czy wytłumaczenie zadania matematycznego tak jakby było skierowane do pięciolatka. Ten sposób pozwala dostosować przekaz stworzony przez Chat GPT tak by jak najdokładniej spełniał nasze potrzeby.

Świadome promptowanie pozwala na wykorzystywanie Chatu GPT na dużo bardziej zaawansowanym poziomie, tak by mógł on rzeczywiście pomóc nam w dostarczaniu inspiracji lub wręcz w częściowym wyręczaniu nas w pracy. Choć jak na razie możliwości tego chatu są wciąż mocno ograniczone i nie powinniśmy obdarzać go zbyt dużym zaufaniem oraz powierzać mu zbyt dużej odpowiedzialności, to z pewnością jest on narzędziem niezwykle użytecznym. Wydaje się, że na chwilę obecną, największym potencjałem Chatu GPT, którego nie posiadają inne narzędzia cyfrowe, jest wykorzystywanie go jako źródła inspiracji. Dzięki swojej dużej elastyczności może być świetnym narzędziem do wspierania ludzkiej kreatywności, dlatego też można przewidywać, że promptowanie stanie się umiejętnością przyszłości, którą przyszłe pokolenia będą miały w przysłowiowym ,,małym palcu”. Rozwój Chatu GPT zdecydowanie nie musi oznaczać, że ludzka kreatywność przestanie być potrzebna, tak jak wynalezienie fotografii nie sprawiło, że malarstwo zanikło, a jedynie zmieniło swoją formę. Można przewidywać, że dzięki tej technologii ludzie będą mogli w coraz większym stopniu skupiać swoją energię na innych umiejętnościach i wspierać własną kreatywność Chatem GPT, nie marnując przy tym czasu na powtarzalne i mało wzbogacające czynności. Taka wizja zresztą świetnie wpisuje się w obecne trendy dotyczące podejścia do pracy wśród najmłodszych pokoleń, które bardzo wysoko cenią sobie odpoczynek i samorozwój.

 

 

Źródła

1. Markiewicz, R. (2018). Sztuczna inteligencja i własność intelektualna, 100 lat ochrony własności przemysłowej w Polsce : księga jubileuszowa Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, (A. Adamczak,), Wolters Kluwer, str. 203-232.
2. Algorytm (2023), https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm [dostęp: 20.10.2023]
3. Mahesh B. (2019). ,,Machine Learning Algorithms – A Review”, w: International Journal of Science and Research, 9(1), str. 381-386.
4. Szaleniec, M., Tadeusiewicz, R., (2015). Leksykon sieci neuronowych, Wydawnictwo Fundacji ,,Projekt Nauka”, Wrocław.
5. Przegalińska, A. (2023). Odczarowujemy mity na temat ChatGPT, Coś Osobliwego.
6. Nield, D. (2023). ChatGPT can finally get up-to-date answers from the internet – here’s how. TechRadar. https://www.techradar.com/computing/artificial-intelligence/chatgpt-can-finally-get-up-to-date-answers-from-the-internet-heres-how [dostęp: 22.10.2023]
7. Radford, A., Kleinman, Z. (2023). ChatGPT can now access up to date information. BBC News. https://www.bbc.com/news/technology-66940771 [dostęp: 23.11.2023]
8. Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA. (2013), Standardy edukacji seksualnej w Europie, (978–83–7563–149–4). https://spunk.pl/wp-content/uploads/2013/03/WHO_BZgA_Standardy_edukacji_seksualnej.pdf [dostęp: 22.10.2023]