źródło: ShutterStock

Prawa autorskie stanowią kluczowy element w ochronie dzieł intelektualnych, zapewniając twórcom legalną kontrolę nad ich pracami oraz możliwość czerpania z nich korzyści. W dobie dynamicznego rozwoju technologii, w szczególności narzędzi sztucznej inteligencji (AI), pojawiają się nowe wyzwania dotyczące interpretacji i zastosowania tych praw. Generatory treści oparte na AI, takie jak programy do  tworzenia tekstów, obrazów czy muzyki, coraz częściej wkraczają w domenę, którą tradycyjnie zajmowała ludzka kreatywność, rodząc pytania o autorstwo i oryginalność dzieł. 

W Polsce, podstawowym aktem prawnym regulującym prawa autorskie jest Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku. Ustawa ta określa, iż autorem może być wyłącznie osoba fizyczna, a samemu prawu autorskiemu podlegają utwory. Utworem z kolei, na podstawie art. 1 ust. 1 Prawa Autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Kluczowym aspektem, który kwalifikuje dzieło jako utwór objęty ochroną prawa autorskiego, jest jego oryginalność, rozumiana jako wynik twórczego procesu, w którym autor wyraża swoją osobowość. 

 

Debata publiczna: czy wytwory AI podlegają ochronie?

W debacie na temat praw autorskich do dzieł stworzonych przez sztuczną inteligencję wyróżnić można trzy główne podejścia. Pierwsze z nich argumentuje, że dzieła AI nie podlegają ochronie prawa autorskiego i w związku z tym powinny należeć do domeny publicznej, podkreślając, że nieprzewidywalność wyników pracy AI oraz ograniczony wkład człowieka nie kwalifikują ich do statusu chronionego utworu. Drugie podejście zakłada, że człowiek, definiując zadania dla AI, może być uznany za autora tych dzieł, traktując AI jako narzędzie, podobne do tradycyjnych instrumentów twórczych. Trzecia perspektywa argumentuje, że prawa autorskie do wyników pracy AI należą do samej technologii, co stawia pod znakiem zapytania tradycyjne rozumienie autorstwa i własności intelektualnej. 

 

Czy to co tworzy AI jest utworem?  Czy mam prawa autorskie do dzieła stworzonego przez AI? Czy twórcy AI mają prawa autorskie do dzieł przez nie wygenerowanych? 

W świetle obecnych przepisów prawa, dzieła wygenerowane przez sztuczną inteligencję nie są klasyfikowane jako utwory w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co wynika z fundamentalnej zasady, iż autorem może być wyłącznie człowiek. To stawia pod znakiem zapytania ochronę prawną takich dzieł, sugerując, że nie należą one ani do twórcy narzędzia AI, ani do samej maszyny, pozostawiając je bez podmiotowości prawnej i, teoretycznie, wprowadzając do domeny publicznej. 

Rozważając, czy człowiek wykorzystujący AI może być uznany za twórcę, dochodzimy do wniosku, że wymagane jest więcej niż tylko wpisanie promptu. Prawo autorskie zakłada, że utwór musi być rezultatem twórczej pracy, co oznacza aktywny udział w jego kreacji, a nie tylko instruowanie maszyny. Jednakże, sytuacje, w których człowiek wykorzystuje wyniki pracy AI jako element szerszego dzieła, mogą spełniać te kryteria, pod warunkiem, że element ludzkiej kreatywności i inicjatywy jest wystarczająco zauważalny. 

Pytanie o prawa autorskie do dzieła stworzonego przez AI wywołuje dalsze dyskusje. Użytkownik AI, wykorzystując narzędzie do generowania treści, nie uzyskuje automatycznych praw autorskich do wytworzonego dzieła, ponieważ nie spełnia kryterium bycia autorem w świetle ustawy. Analogicznie, twórcy narzędzia AI mają prawa do swojego programu, ale nie do konkretnych dzieł wytworzonych za jego pomocą przez użytkowników, co podkreśla rozdział między oprogramowaniem a jego produktami. 

Interesujący przypadek stanowi sytuacja w Stanach Zjednoczonych, gdzie Stephen Thaler, specjalista z zakresu AI, podjął próbę rejestracji dzieła wytworzonego przez AI jako utworu chronionego prawem autorskim. Sprawa ta podniosła wiele pytań dotyczących możliwości uznania AI za autora, jednak ostatecznie sąd nie przyznał racji Thalerowi, podkreślając, że prawo autorskie ma na celu ochronę twórczości ludzkiej. 

Debata na temat tego, czy i jak prawa autorskie powinny ewoluować, aby uwzględniać nowe technologie, jest otwarta i dynamiczna. Niektóre głosy w dyskusji sugerują, że człowiek definiujący parametry pracy AI może być uznany za autora, co wymagałoby jednak precyzyjnych kryteriów określających stopień wymaganej ludzkiej kreatywności. 

Zatem, mimo że sztuczna inteligencja staje się coraz bardziej zaawansowana, oferując produkty, które mogą imitować ludzką twórczość, obecne przepisy prawa autorskiego nie przewidują możliwości przypisania praw autorskich do takich dzieł. To otwiera szerokie pole do dyskusji na temat przyszłości prawa autorskiego i konieczności jego adaptacji do zmieniającej się rzeczywistości technologicznej. 

źródło: technostrefa.com

Kto może korzystać z dzieł AI? 

Przede wszystkim, brak ochrony prawnoautorskiej dla dzieł AI oznacza, że mogą one być swobodnie wykorzystywane przez każdego i w dowolnym celu, w tym celach komercyjnych. Jeśli więc potrzebujesz unikatowej grafiki do kampanii reklamowej w mediach społecznościowych, możesz bez przeszkód użyć obrazu wygenerowanego przez AI. To samo dotyczy muzyki, tekstów czy innych form twórczości.

Jednakże, ta sama zasada, która umożliwia swobodne korzystanie z dzieł AI, pozwala również innym na kopiowanie i wykorzystywanie tych samych dzieł. Oznacza to, że nie możesz legalnie zabronić nikomu korzystania z dzieła AI, które sam wykorzystujesz, nawet jeśli jest to kluczowy element Twojej kampanii marketingowej czy twórczości.

Dla wielu osób i firm kluczowe może być zapewnienie wyłączności na wykorzystywane dzieła. W tym kontekście, jedyną skuteczną strategią jest tworzenie oryginalnych treści, które będą chronione przez prawo autorskie, co zapewnia ich twórcom wyłączność i kontrolę nad tym, jak dzieło jest wykorzystywane. Nie oznacza to jednak, że inspiracja dziełami AI jest wykluczona. Wręcz przeciwnie, AI może służyć jako potężne narzędzie inspirujące, pomagające w tworzeniu unikalnych i chronionych prawem dzieł.

 

Czy AI może popełnić plagiat? Co to jest przeróbka przez AI? 

Sztuczna inteligencja, mimo że nie posiada własnej świadomości ani intencji, jest zdolna do tworzenia dzieł, które mogą być bardzo podobne do tych, stworzonych przez ludzi. Mechanizm działania AI, w szczególności dużych modeli językowych takich jak Chat GPT, opiera się na analizie i przetwarzaniu ogromnych ilości danych. To “uczenie się” z istniejących dzieł jest fundamentem, na którym opiera się zdolność AI do generowania nowych treści. Jednak proces ten może prowadzić do nieświadomego generowania treści, które są zbyt bliskie oryginałom, co można by interpretować jako plagiat.

Problemem staje się identyfikacja, czy dzieło stworzone przez AI jest przeróbką istniejącego już utworu. W przypadku grafik, narzędzia internetowe do wyszukiwania podobnych obrazów mogą pomóc w ustaleniu, czy mamy do czynienia z potencjalnym naruszeniem praw autorskich. Jednak w przypadku tekstów sytuacja jest bardziej skomplikowana, ponieważ nie istnieje jeszcze skuteczne narzędzie, które pozwalałoby z pełną pewnością stwierdzić, czy dany tekst jest unikalny.

Przyjąć należy zatem ostrożne podejście, traktując treści wygenerowane przez AI jako inspirację, a nie gotowe do użycia dzieła. To podkreśla również wartość ludzkiej kreatywności i oryginalności, które są niezastąpione nawet w dobie zaawansowanych technologii.

W kontekście prawnym, samo stworzenie przeróbki nie jest uznawane za naruszenie praw autorskich, dopóki nie zostanie opublikowane bez odpowiednich zgód lub licencji. Legalne korzystanie z przeróbek wymaga posiadania zgody od oryginalnego twórcy, co potwierdza, że prawa autorskie pozostają kluczowym elementem w procesie tworzenia i dzielenia się treściami w internecie.

To, czy AI może naruszyć prawo autorskie, zależy od wielu czynników, w tym od tego, jak i w jakim celu używane są jej generacje. W tej dynamicznie zmieniającej się przestrzeni, świadomość i odpowiedzialność zarówno twórców, jak i użytkowników treści stają się niezwykle ważne, aby zapewnić, że innowacje technologiczne wspierają kreatywność, a nie naruszają praw twórców.

Prawa autorskie a regulaminy AI

Ograniczenia zawarte w regulaminach narzędzi AI mogą obejmować różnorodne kwestie dotyczące korzystania z wygenerowanych przez nie treści. Mogą to być na przykład zapisy dotyczące komercyjnego wykorzystania, dystrybucji, modyfikacji czy udostępniania wyników działania algorytmów. Te ograniczenia mogą wynikać z wielu czynników, takich jak ochrona interesów właściciela narzędzia, zapobieganie nadużyciom, utrzymanie jakości generowanych treści, czy też przestrzeganie obowiązujących przepisów prawnych.

Dla użytkowników narzędzi AI istotne jest dokładne zapoznanie się z regulaminem, ponieważ naruszenie jego postanowień może skutkować różnymi konsekwencjami, włączając w to utratę dostępu do narzędzia, konieczność poniesienia kar finansowych lub nawet odpowiedzialność prawna w przypadku poważnych naruszeń.

Ponadto, z racji tego, że korzystanie z narzędzi AI często jest traktowane jako umowa o świadczenie usług cyfrowych, użytkownicy muszą być świadomi, że podlegają określonym warunkom, które mogą być narzucane przez właściciela narzędzia. Te warunki mogą obejmować m.in. politykę prywatności, zasady użytkowania, zasady płatności, oraz wiele innych szczegółów istotnych dla korzystania z usługi.

W związku z tym, choć korzystanie z dzieła AI samo w sobie może nie naruszać praw autorskich, należy pamiętać, że może to łamać postanowienia regulaminu narzędzia, co może prowadzić do różnych konsekwencji prawnych i praktycznych dla użytkowników. Dlatego też, zaleca się zawsze dokładne zapoznanie się z regulaminem oraz przestrzeganie jego postanowień.

„A Recent Entrance to Paradise” | Steven Thaler and/or Creativity Machine

Jakie wytyczne dotyczących korzystania z wytworzonych treści obejmują regulaminy powszechnie stosowanych narzędzi sztucznej inteligencji?

Regulaminy popularnych narzędzi opartych na sztucznej inteligencji, takich jak ChatGPT, Dall-E, Midjourney czy OpenAI, określają zasady korzystania z wygenerowanych przez nie dzieł. W praktyce, twórcy tych narzędzi zazwyczaj przyznają użytkownikom rozległe prawa do używania i publikowania stworzonych treści.

Na przykład, regulamin narzędzi ChatGPT oraz Dall-E przenosi na użytkownika wszystkie prawa do dzieł wygenerowanych za pomocą tych narzędzi, jednocześnie obarczając go pełną odpowiedzialnością za ich wykorzystanie i publikację.

Natomiast narzędzie Midjourney stosuje nieco inne podejście, różnicując zakres udzielonych praw w zależności od statusu użytkownika. Użytkownicy korzystający z wersji odpłatnej uzyskują pełne prawa do stworzonych dzieł, podczas gdy ci korzystający z wersji nieodpłatnej mogą używać dzieł na podstawie licencji CC BY-NC 4.0.

W przypadku narzędzia OpenAI, regulamin przewiduje przekazanie pełnych praw do dzieła do domeny publicznej, co oznacza, że każdy może w pełni korzystać z tych treści, włącznie z użytkownikiem.

 

Czy regulaminy umożliwiają zakazywanie korzystania z wygenerowanych dzieł przez inne osoby?

Zgodnie z obserwacjami, regulaminy popularnych programów AI często przyznają użytkownikowi szerokie uprawnienia w zakresie korzystania z dzieł wygenerowanych przez te narzędzia. Jednakże, istotne jest zrozumienie, że wraz z tymi prawami do korzystania z treści, użytkownik zazwyczaj ponosi również pełną odpowiedzialność za ich wykorzystanie. Oznacza to, że użytkownik jest odpowiedzialny za publikację, dystrybucję oraz wszelkie inne formy wykorzystania tych treści.

Pomimo tych praw i obowiązków, regulaminy zazwyczaj nie umożliwiają użytkownikowi zakazania innym osobom korzystania z treści wygenerowanych przez niego za pomocą narzędzia AI. Oznacza to, że nawet jeśli użytkownik posiada prawa autorskie do tych dzieł, nie może uniemożliwić innym ich wykorzystania, chyba że zastosuje odpowiednie zabezpieczenia lub licencje.

 

Źródła i ciekawe artykuły

Kto jest właścicielem treści wygenerowanych przez AI, czyli autorzy, utwory i treści generatory

Czy AI, w tym ChatGPT napisze książkę, która będzie legalna?

Kto ma prawa autorskie do grafik Midjourney, Stable Diffusion i Dall-E 2 (2023)?

Legalne korzystanie z AI. Czy używanie narzędzi sztucznej inteligencji jest legalne?

Jak korzystać ze sztucznej inteligencji (AI)? Poradnik od prawnika