W dobie masowej replikacji treści cyfrowych ochrona praw autorskich staje się coraz większym wyzwaniem dla artystów. Automatycznie rodzi się pytanie jak zapewnić twórcom pełną kontrolę nad ich dziełami, gdy grafiki, animacje czy utwory muzyczne mogą być kopiowane w nieskończoność? Rozwiązaniem może być technologia blockchain – a w szczególności NFT i inteligentne kontrakty. Dzięki nim artyści mogą nie tylko zabezpieczyć swoją własność intelektualną, ale także czerpać realne korzyści z dystrybucji swoich dzieł. Jak to działa w praktyce? Sprawdźmy! 

Blockchain a ochrona praw autorskich

Krótko o blockchainie …

Blockchain to zdecentralizowana, rozproszona baza danych, która przechowuje informacje w sposób transparentny i odporny na manipulacje. Każda transakcja zapisana w łańcuchu bloków jest trwała i niezmienna, co czyni tę technologię idealnym narzędziem do ochrony praw autorskich.

 

Żródło: https://www.euromoney.com/learning/insights/blockchain/blockchain-explained/how-transactions-get-into-the-blockchain

 

Żródło: https://www.codekul.com/blog/learn-what-is-blockchain-and-how-does-it-work/ 

W kontekście sztuki cyfrowej blockchain pozwala na jednoznaczne przypisanie własności do konkretnego twórcy oraz śledzenie historii transakcji związanych z danym dziełem. Dzięki temu artyści mogą nie tylko udowodnić swoje autorstwo, ale także czerpać zyski z wtórnego obrotu swoimi pracami poprzez inteligentne kontrakty i NFT. W erze masowej replikacji treści cyfrowych blockchain stanowi przełomowe rozwiązanie, które może skutecznie zabezpieczyć własność intelektualną twórców.

NFT i inteligentne kontrakty

NFT, inteligentne kontrakty i ich powiązanie z blockchainem

Blockchain jest fundamentem, na którym opierają się zarówno NFT (Non-Fungible Tokens), jak i inteligentne kontrakty. Ponieważ blockchain działa jako zdecentralizowana i niezmienna księga rachunkowa, stanowi idealne środowisko do przechowywania informacji o własności cyfrowej. NFT to unikalne tokeny zapisane w blockchainie, które przypisują konkretne dzieło do właściciela, tworząc cyfrowy certyfikat autentyczności. Z kolei inteligentne kontrakty to programy osadzone w blockchainie, które automatyzują i egzekwują warunki transakcji, np. przekazanie praw własności lub wypłatę tantiem dla twórcy przy każdej odsprzedaży NFT. W ten sposób blockchain nie tylko umożliwia istnienie NFT, ale także gwarantuje ich autentyczność, bezpieczeństwo i transparentność w świecie sztuki cyfrowej.

Co to jest NFT i jak działa?

NFT (Non-Fungible Token) to unikalny, niezamienny token zapisany w blockchainie, który służy jako cyfrowy certyfikat autentyczności i własności określonego zasobu, np. obrazu, muzyki, filmu czy przedmiotu w grze. W przeciwieństwie do kryptowalut, takich jak Bitcoin czy Ethereum, które są zamienne (każdy Bitcoin ma tę samą wartość), NFT są unikalne i nie można ich wymieniać jeden do jednego.

Źródło: https://www.moonpay.com/learn/blockchain/fungible-vs-non-fungible-tokens 

Źródło: https://www.moonpay.com/learn/blockchain/fungible-vs-non-fungible-tokens 

Proces tworzenia NFT nazywa się „mintingiem” i polega na zapisaniu informacji o danym dziele w blockchainie. Dane te obejmują identyfikator twórcy, metadane dzieła, a także warunki użytkowania określone w inteligentnym kontrakcie. Po utworzeniu NFT może być ono kupowane, sprzedawane lub przechowywane w cyfrowych portfelach opartych na blockchainie.

Dlaczego NFT jest rozważane jako zabezpieczenie własności intelektualnej artystów?

Wśród najważniejszych cech NFT, które sprawiają, że jest to efektywne narzędzie ochrony własności intelektualnej, można wyróżnić:

• NFT działa jako cyfrowy dowód autentyczności i własności, skutecznie eliminując ryzyko fałszerstw oraz plagiatów.
• Dzięki transparentności blockchaina, każda transakcja jest dostępna publicznie, co pozwala na łatwe śledzenie historii właścicieli i zmniejsza ryzyko oszustw.
• Inteligentne kontrakty automatycznie naliczają tantiemy dla twórcy przy każdej odsprzedaży NFT, zapewniając stały dochód z dalszej dystrybucji.
• NFT umożliwia szeroką dystrybucję treści cyfrowych bez pośredników, co znacząco zwiększa zyski artystów.
• Blockchain zapewnia bezpieczeństwo NFT, chroniąc je przed manipulacjami i zmianami, co gwarantuje ich integralność.

Rola inteligentnych kontraktów w NFT

Inteligentne kontrakty odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu NFT, automatyzując wiele procesów związanych z ich sprzedażą i użytkowaniem. Ułatwiają zarządzanie prawami autorskimi, umożliwiając zapisanie w nich warunków licencyjnych i kontroli nad sposobem wykorzystywania dzieł. Dzięki nim twórcy mogą programować NFT tak, aby automatycznie otrzymywali procent z każdej dalszej sprzedaży swojego dzieła. Eliminacja pośredników sprawia, że transakcje zakupu i sprzedaży NFT są szybkie i bezpieczne. Inteligentne kontrakty pozwalają również na wprowadzenie warunkowego dostępu do dzieła, np. tylko dla posiadaczy określonego NFT, co otwiera przed artystami nowe możliwości zarobkowe. Dzięki tym cechom NFT i inteligentne kontrakty rewolucjonizują sposób, w jaki artyści zabezpieczają i monetyzują swoją twórczość w erze cyfrowej.

Koncepcja cyfrowej reprezentacji zasobów i ich unikalnej identyfikacji istniała już wcześniej, jednak NFT wniosły technologię blockchain, która zabezpiecza je przed nieautoryzowanymi zmianami. Dzięki inteligentnym kontraktom możliwe jest precyzyjne określenie własności, twórcy, nabywcy czy wartości transakcji. Co ważne, sam zakup NFT nie oznacza automatycznego przekazania praw autorskich – te mogą zostać przeniesione tylko wtedy, gdy inteligentny kontrakt wyraźnie to określi.

Obecne zastosowanie technologii NFT

Źródło: https://opensea.io 

NFT od kilku lat zdobywają popularność jako sposób na ochronę własności intelektualnej artystów i monetyzację ich twórczości. Platformy takie jak OpenSea, Rarible czy Foundation stały się miejscami, gdzie artyści mogą sprzedawać swoje prace bez konieczności korzystania z tradycyjnych pośredników. Jednym z pierwszych dużych sukcesów NFT było sprzedanie przez artystę Beeple’a cyfrowej pracy „Everydays: The First 5000 Days” (www.beeple-crap.com) za 69 milionów dolarów. Pokazało to światu, że cyfrowa sztuka może być cenna, jeśli uda się zapewnić jej autentyczność i unikalność.

NFT znajdują zastosowanie nie tylko w świecie sztuki, ale również w innych dziedzinach. Przemysł gier komputerowych wykorzystuje NFT do sprzedaży unikalnych przedmiotów i postaci w grach (axieinfinity.com), a kolekcjonerskie tokeny cyfrowe pozwalają fanom posiadać fragmenty popkultury w formie rzadkich kart czy przedmiotów związanych z ulubionymi markami (digital.funko.com). Ponadto w branży muzycznej artyści zaczynają wykorzystywać NFT do dystrybucji swoich utworów, zapewniając fanom ekskluzywny dostęp do nowych nagrań czy specjalnych edycji albumów (www.kingsofleon.com).

Warto jednak zauważyć, że technologia ta nie jest jeszcze powszechnie akceptowana. Istnieją przypadki nieautoryzowanego „mintingu” dzieł sztuki, gdzie oszuści tworzą NFT na podstawie cudzych prac bez zgody ich twórców. Pomimo tych wyzwań, NFT wciąż ewoluują i znajdują coraz więcej zastosowań w cyfrowym świecie, stając się istotnym narzędziem dla twórców.

Rewolucja czy spekulacja?

Źródło: Google Photos

Debata na temat NFT często oscyluje między entuzjastycznym optymizmem a sceptycznym podejściem. Zwolennicy twierdzą, że technologia ta umożliwia artystom lepszą kontrolę nad ich twórczością i pozwala na sprawiedliwe wynagradzanie autorów przy każdej transakcji. Inteligentne kontrakty zapisane w blockchainie umożliwiają automatyczne naliczanie tantiem, co jest niemożliwe w tradycyjnych systemach sprzedaży dzieł sztuki. Co więcej, NFT tworzą nową ekonomię, w której artyści mogą zarabiać bez pośredników, bez konieczności korzystania z galerii sztuki czy wytwórni muzycznych.

Z drugiej strony, krytycy uważają NFT za bańkę spekulacyjną, w której ceny cyfrowych aktywów są napompowane przez hype, a nie rzeczywistą wartość dzieł. Nie brakuje przypadków, w których NFT były kupowane i sprzedawane po zawyżonych cenach przez osoby chcące szybko wzbogacić się na spekulacji. Istnieje również problem wysokiego zużycia energii przez blockchainy działające na zasadzie proof-of-work, co budzi obawy ekologiczne.

Ponadto zakup NFT nie zawsze oznacza pełne przeniesienie praw autorskich – w wielu przypadkach nabywcy stają się właścicielami tokena, ale nie uzyskują praw do samego dzieła. To rodzi pytania o rzeczywistą wartość NFT i ich długoterminową użyteczność.

Technologia stojąca za rynkiem NFT, czyli zdecentralizowany blockchain, stara się wyeliminować pośredników transakcji oraz potrzebę przepisów regulujących działanie użytkowników. System sam w sobie, za pomocą zaawansowanej kryptografii, stanowi i wymusza prawo. Żadna wyższa organizacja nie stanowi władzy nad systemem, a użytkownicy mogą w każdej chwili, większością głosów, zdecydować o jego przyszłości. Tak duża wolność niesie za sobą ogromną odpowiedzialność leżącą po stronie użytkowników.

Bibliografia

• Savelyev, A. (2018). Copyright in the blockchain era: Promises and challenges. Computer Law & Security Review, Volume 34, Issue 3, 550-561
• Euromoney Learning. https://www.euromoney.com/learning/insights/blockchain/blockchain-explained/how-transactions-get-into-the-blockchain
• Codekul. https://www.codekul.com/blog/learn-what-is-blockchain-and-how-does-it-work/
• MoonPay. https://www.moonpay.com/learn/blockchain/fungible-vs-non-fungible-tokens
• Internet Matters. https://www.internetmatters.org/resources/what-are-nfts-and-cryptocurrency