W dzisiejszych czasach coraz więcej osób zmaga się z zaburzeniami psychicznymi, depresją, lękami. Jednak dostęp do profesjonalnej pomocy psychologów, psychiatrów bądź terapeutów jest często ograniczony bądź kosztowny. Z pomocą mogą przyjść rozwiązania oparte o nowoczesne technologie. Jakie narzędzia mogą pomóc nam radzić sobie z problemami psychicznymi? Czy sztuczna inteligencja jest w stanie zastąpić prawdziwego terapeutę? Czy możesz skoczyć z wieżowca w swoim pokoju na parterze, aby pokonać swój lęk?

W 2016 roku więcej niż jedna na sześć osób (17.3%) w krajach Unii Europejskiej cierpiała na zaburzenia psychiczne, co łącznie daje ponad 84 miliony ludzi [1]. Do najczęstszych problemów należały zaburzenia lękowe i depresja. Chociaż w Polsce odsetek chorych był nieco niższy w porównaniu do większości pozostałych państw UE (14.9%), to wcale nie oznacza tego, że problem ten dotyczy nas w mniejszym stopniu. Może to wynikać z mniejszej świadomości tych problemów w naszym społeczeństwie czy ograniczonego dostępu do specjalistów, którzy je diagnozują. Według danych z Eurostatu [2] w Polsce w 2018 roku było zaledwie 9 lekarzy psychiatrów na 100 000 mieszkańców, co stanowi jeden z najniższych wyników w Europie. Przykładowo, w Niemczech na każde 100 000 mieszkańców przypadało ponad 25 lekarzy tej specjalizacji.

Warto również wziąć pod uwagę fakt, że pandemia koronawirusa zwiększyła występowanie zaburzeń psychicznych w ostatnich latach. Według WHO występowanie depresji i zaburzeń lękowych wzrosło aż o 25% w pierwszym roku jej trwania [3]. Ze względu na wciąż rosnące potrzeby oraz fakt, że zwiększenie liczby wykwalifikowanych specjalistów wymaga czasu, pomocną dłoń wyciąga do nas sztuczna inteligencja.

Podręczny terapeuta

Istotną pomocą w problemach ze zdrowiem psychicznym mogą okazać się łatwo dostępne aplikacje na smartfony w postaci chatbotów.

Jedną z takich aplikacji, dostępną od 2017 roku, jest Woebot. Została ona stworzona w celu pomocy osobom zmagającym się z depresją. Dzięki umiejętności prowadzenia konwersacji, stanowi swego rodzaju towarzysza, z którym możemy porozmawiać, gdy tylko poczujemy taką potrzebę. Narzędzie to nie ogranicza się tylko do prowadzenia z nami rozmowy, ale oferuje także poradniki czy ćwiczenia, które mogą nam pomóc w radzeniu sobie z naszymi problemami. Aplikacja czerpie z terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive-behavioral therapy, CBT), która bazuje na założeniu, że poprzez zmianę “błędnego” sposobu myślenia można uzyskać zmianę nastroju i zachowania pacjenta. Woebot, prowadząc z nami konwersacje, zbiera dane przy użyciu metod przetwarzania języka naturalnego (NLP) i używa tych danych, żeby lepiej nas poznać. Zgromadzone dane pozwalają bardziej dokładnie wykrywać i zaspokajać potrzeby emocjonalne, proponować filmy czy ćwiczenia, które mogą być dla nas użyteczne w danym momencie. Aplikacja jest darmowa, ale korzystanie z niej wymaga założenia przez nas konta. Skuteczność aplikacji była przedmiotem różnych badań. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów autorzy artykułu [7] z 2017 roku stwierdzili, że korzystanie z Woebota u młodych ludzi (18-28 lat) spowodowało znaczne zmniejszenie objawów depresji w ciągu 2 tygodni w porównaniu do osób, które otrzymały jedynie dostęp do materiałów na temat depresji. Natomiast w pracy [8] z 2021 roku zbadano zdolność Woebota do nawiązania więzi z użytkownikami w wieku 18-78 lat. Stworzona więź okazała się nie gorsza od więzi między terapeutą a pacjentem. Dodatkowo udało się ją nawiązać dość szybko (po 3-5 dniach) oraz nie zmniejszała się ona wraz z upływem czasu.

Kolejnym takim narzędziem jest Wysa, oparta o sztuczną inteligencję aplikacja, której celem jest pomoc w radzeniu sobie z emocjami i myślami. Podobnie jak Woebot oparta jest o terapię poznawczo-behawioralną, ale wykorzystuje również elementy terapii dialektyczno-behawioralnej (ang. dialectical-behavioral therapy, DBT), która została stworzona z myślą o osobach zmagających się z zaburzeniami osobowości borderline. Terapia ta może być pomocna również w przypadku ludzi mających problemy z regulowaniem emocji albo przejawiających autodestrukcyjne zachowania (zaburzenia odżywiania albo zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych). Wysa włącza do czatów również praktyki związane z medytacją oraz rozmowy motywacyjne (ang. motivational interviewing), których celem jest pomoc w znalezieniu motywacji do pozytywnych zmian w zachowaniu.

Istotną zaletą aplikacji jest anonimowość, żeby z niej korzystać wystarczy podać swój pseudonim, nie jest konieczne zakładanie konta jak w przypadku Woebota. Jednak, podobnie inne narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję, Wysa zbiera dane w trakcie przeprowadzania rozmów z użytkownikiem i wykorzystuje je do poprawy swojego działania. Efektywność aplikacji została udowodniona m.in. w badaniu [12] z 2018 roku, w którym wzięli udział ochotnicy, u których pojawiły się objawy depresji. W przypadku użytkowników aplikacji, którzy regularnie z niej korzystali, zaobserwowano znacznie większą poprawę nastroju w porównaniu do użytkowników, którzy używali jej rzadko. Natomiast w 2022 roku przeanalizowano opinie użytkowników dotyczące aplikacji Wysa. Większość użytkowników oceniła narzędzie bardzo pozytywnie, wskazała jego użyteczność i wpływ na poprawę stanu zdrowia psychicznego [13].

Pomimo istotnych korzyści wynikających z tego typu narzędzi, takich jak łatwiejszy dostęp, niski koszt czy anonimowość, w pracy [14] stwierdzono, że chatboty nie powinny jednak zastąpić bezpośredniej interakcji z człowiekiem w leczeniu pacjenta. Wskazano tam ważne aspekty związane z bezpośrednią terapią:

• choroba psychiczna zwykle osłabia motywację i zdolność do upominania się o swoje prawa, a relacja terapeutą, przywiązanie do niego, jest często kluczowa, żeby zachęcić pacjenta do większego zaangażowania w leczenie,
• komunikacja między pacjentem i terapeutą jest często bardzo złożona, składają się na nią także elementy niewerbalne, których chatbot nie będzie brał pod uwagę,
• uczestnictwo w terapii daje też pewne możliwości rozwoju społecznego, zwiększa okazję do próby integracji i zmniejsza izolację.

Argumenty podane przez autorów pracy wskazują, że chatboty powinny stanowić jedynie pomoc w leczeniu ludzi, którzy trafili już do systemu opieki zdrowotnej i są już pod opieką specjalistów.

Istotny problem dotyczący chatbotów został opisany w artykule [15]. Dziennikarze przeprowadzili następujący eksperyment: w rozmowie z chatbotem użytkownik poinformował, że ma 12 lat i jest wykorzystywany seksualnie. Testowane aplikacje (Wysa i Woebot) nie były w stanie poprawnie zareagować na zaistniałą sytuację, która powinna zostać zaklasyfikowana przez system jako poważna i stanowiąca zagrożenie dla użytkownika. Po tym incydencie twórcy aplikacji Woebot zdecydowali się wprowadzić ograniczenia wiekowe, tzn. z narzędzia mogą obecnie korzystać tylko osoby pełnoletnie. Przykład ten pokazuje jednak, że nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć jak zachowa się sztuczna inteligencja i stosowanie jej w niektórych sytuacjach bez odpowiedniego nadzoru, może stwarzać pewne zagrożenia.

Roboty

Innym rodzajem narzędzi, które mogą pomóc osobom zmagającym się z zaburzeniami psychicznymi, są roboty. 

Przykładem takiego narzędzia jest foka Paro. Jest to zaawansowany, interaktywny robot stworzony przez japońską firmę AIST i używany od 2003 roku. Pozwala na wykorzystanie zalet terapii z udziałem zwierząt w warunkach takich, jak szpitale czy domy opieki, gdzie obecność prawdziwych zwierząt tworzy problemy natury logistycznej [16]. Została stworzona w celu pomocy chorującym na demecję, ale obecnie jest również wykorzystywana jako wsparcie dla osób zmagających się z emocjonalnym stresem, zaburzeniami poznawczymi czy rozwojowymi, a także stresem pourazowym, izolacją społeczną oraz znajdujących się pod opieką hospicyjną. Paro wpływa na poprawę nastroju, redukuje stres u pacjentów, stymuluje interakcje, poprawia socjalizację, a także wspiera opiekunów [17][18].

Ma pięć rodzajów czujników: dotyku, światła, dźwięku, temperatury oraz postawy, poprzez które może postrzegać ludzi i ich otoczenie. Odczuwa uderzenia i głaskanie poprzez czujnik dotyku czy to, że jest trzymany poprzez czujnik postawy. Przy pomocy czujnika dźwięku może rozpoznać kierunek głosu oraz wybrane słowa, np. swoje imię, powitania, pochwały. Paro uczy się zachowywać w sposób, który preferują jego użytkownicy i reagować na swoje nowe imię. Jeśli będziemy głaskać Paro, to zapamięta on akcję, która poprzedzała głaskanie i będzie starał się ją powtórzyć. Wchodząc w interakcje z ludźmi, robot reaguje tak jakby był żywy, porusza głową, rękami, a także imituje dźwięk prawdziwej małej foki [16].

Innym robotem wykorzystywanym w opiece medycznej jest Huggable, robot towarzyszący mający postać misia, stworzony przez MIT Media Lab. Może on działać zarówno jako w pełni autonomiczny robot, jak również jako robot półautonomiczny – zdalnie sterowany przez człowieka. Robot ma wbudowanych wiele mikrofonów, dwie kamery w oczach, głośnik, różne czujniki (np. temperatury czy siły). Ma też rozbudowany zakres ruchów, reaguje na dotyk.

Używa telefonu z system Android jako źródła mocy obliczeniowej oraz do przesyłania danych z czujników. Jest stosowany głównie jako pomoc dla dzieci przebywających w szpitalach, do redukcji stresu, lęku i bólu. Przeprowadzono badania wskazujące na pozytywne efekty użycia robota do aktywizacji małych pacjentów [19].

Kolejnym narzędziem używanym do terapii jest Nao, humanoidalny, autonomiczny i programowalny robot. On również jest wyposażony w wiele czujników (np. dotyku), mikrofony, głośniki, kamery. Jest w stanie rozpoznawać kształty i obiekty, a także ludzi. Dodatkowo ma zdolność rozpoznawania mowy i prowadzenia rozmów aż w 20 językach [21]. Ma większy zakres umiejętności niż wyżej opisane roboty. Został wykorzystany m.in. w szpitalu w Singapurze jako pomoc dla osób z demencją oraz zaburzeniami poznawczymi [22]. Jednym z celów tego projektu było zachęcenie pacjentów do większej aktywności, zarówno fizycznej, jak i w nawiązywaniu kontaktów z innymi, a także odciążenie personelu. Udało się zaobserwować większe zaangażowanie pacjentów oraz poprawę ich nastroju. Robot Nao okazał się również pomocny w obniżeniu poziomu stresu u dzieci na oddziałach ratunkowych [23] oraz jako pomoc w terapii dzieci z autyzmem [24].

W tym miejscu warto wspomnieć o zjawisku nazywanym doliną niesamowitości [25]. Jest to hipoteza naukowa, zgodnie,  z którą robot bądź animacja komputerowa wyglądająca czy funkcjonująca podobnie (lecz nieidentycznie) jak człowiek, wywołuje u obserwatorów nieprzyjemne uczucia lub wręcz odrazę. Twórcy roboterapeutów radzą sobie z tym problemem, nadając im np. postaci zwierząt. Humanoidalne kształty robota zazwyczaj nie ma na celu jak najlepszego odwzorowania wyglądu człowieka, ale odzwierciedlają wizerunek robotów utrwalony w kulturze masowej.

Wirtualny terapeuta

Nie tylko chatboty i roboty mogą sprawdzać się w roli roboterapeutów. Nieco rzadziej spotykanym narzędziem są wirtualni terapeuci – symulacje komputerowe lub awatary –  pomagający ludziom w radzeniu sobie z ich problemami. Najbardziej znaną wirtualną terapeutką jest Ellie, zaprojektowana przez naukowców z Instytutu Technologii Twórczych (ICT) w Południowej Kalifornii. Rozmawia ze swoimi pacjentami – weteranami wojennymi z USA – na temat ich doświadczeń z wojska, zapewniając im przestrzeń terapeutyczną, w której mogą odkryć swoją traumę, jednocześnie wykrywając oznaki PTSD (ang. post-traumatic stress disorder) [26]. Dzięki zaawansowanemu przetwarzaniu reakcji wielu zmysłów na konkretny bodziec i monitorowaniu wideo, Ellie może wykrywać wskaźniki werbalne i niewerbalne oraz reagować w czasie rzeczywistym za pomocą własnej, wygenerowanej komputerowo mowy i gestów. Jest to jej niewątpliwa przewaga nad chatbotami. Czujnik i kamera internetowa skanują mimikę twarzy i ruchy ciała oraz ton głosu użytkownika, a następnie instruują Ellie, jak najlepiej rozmawiać z interlokutorem. Nie słucha ona tylko słów, ale także ocenia ton i wyraz twarzy, które tym słowom towarzyszą. Osoby z depresją mają tendencję do niewyraźnego wymawiania samogłosek, ponieważ nie poruszają mięśniami mowy tak mocno, jak osoby bez depresji, co można wykryć w komputerowych nagraniach ich rozmów. Wyniki interakcji pacjenta z Ellie i jej analizy są przekazywane lekarzowi jako wsparcie w diagnozie choroby psychicznej. Sam współtwórca Ellie – profesor Louis-Philippe Morency – twierdzi, że nie jest ona substytutem prawdziwego terapeuty [27]. Ma ona być jedynie narzędziem wspomagającym podejmowanie decyzji, zaprojektowanym do zbierania informacji, w czym może być dużo lepsza, gdyż w przeciwieństwie do człowieka może skupiać się jednocześnie na wielu aspektach.
Ciekawe są również badania przeprowadzone przez firmę Oracle and Workplace Intelligence na ponad 12 000 pracownikach, które wykazały, że 68% pracowników wolałoby porozmawiać z robotem niż z menadżerem o stresie i niepokoju w pracy, a 80% jest otwartych na posiadanie robota jako swojego terapeuty albo doradcy [28]. Wynika z tego, że niektórym ludziom może być łatwiej zwierzyć się ze swoich problemów psychicznych robotowi.

Wirtulana rzeczywistość

Wirtualna rzeczywistość coraz mocniej przenika nasze codzienne życie. Nic więc dziwnego że zaczyna wkraczać również do psychoterapii. Wielu introwertyków boryka się z lękiem przed wystąpieniami publicznymi. VR może stworzyć sytuację, w której pacjent będzie przemawiał przed tysiącami ludzi, bez konieczności angażowania tłumów do pomocy w walce z jego lękiem. Terapia taka staje się bardziej realna niż zwykła rozmowa z terapeutą o swoich fobiach, niepokoju czy depresji. Firma Psious stworzyła 70 różnych środowisk VR, które umożliwiają pacjentom pracę z psychoterapeutą nad ich stanem zdrowia psychicznego [29]. Ograniczeniem tych rozwiązań jest jednak to, że pacjenci nadal muszą fizycznie udać się do gabinetu. Firma Samsung opracowała aplikację mobilną VR, Fearless, która pomaga ludziom przezwyciężyć strach w zaciszu własnego domu. Aplikacja reaguje na natężenie głosu, tempo mówienia, kontakt wzrokowy i tętno, dostarczając informacji zwrotnych i oceniając postępy. 

Bridge Trek to darmowa gra dostępna m.im. na Steamie [30], która pozwala zmierzyć się z niepokojem i lękami – akrofobią (lękiem wysokości) oraz gefyrofobią (strachem przed mostami) we własnym środowisku. W miarę postępów, gra staje się coraz trudniejsza i wystawia gracza na coraz bardziej stresujące sytuacje.

Badania nad wykorzystaniem VR w psychoterapii raczej koncentrują się na walce z fobiami niż wsparciu w walce z depresją lub innymi schorzeniami. Rzeczywistość wirtualna wykorzystuje modelowanie i symulację komputerową, dzięki której ludzie mogą wchodzić w interakcje z realistycznym środowiskiem 3D, używając nie tylko zmysłów wzroku i słuchu ale również dotyku np. korzystając z rękawic sensorycznych. Rzeczywistość wirtualna w opiece zdrowotnej pojawiła się już na początku XXI wieku wraz z wykorzystaniem systemu gier VR SnowWorld, który okazał się być w stanie zmniejszyć poziom bólu pacjentów podczas leczenia ran oparzeniowych [31].

Najczęściej stosowaną jest terapia ekspozycyjna na wirtualną rzeczywistość [32] (ang. virtual reality exposure therapy, VRET). Jest to metoda behawioralna, w której pacjentom celowo pokazuje się w symulowanym środowisku obiekt bądź doświadczenie wywołujące lęk. VRET okazała się przydatna w leczeniu lęku społecznego i lęku przed wystąpieniami publicznymi. Teoria ta zakłada, że stopniowe i wielokrotne wystawianie się na działanie symulowanego środowiska wyzwalającego lęk może z czasem zmniejszyć jego poziom, a wirtualna rzeczywistość umożliwia uczestnikom bezpieczne doświadczenie.

Bezpieczeństwo danych

Według raportu [33] Radiological Society of North America (RSNA) dane kliniczne powinny być traktowane jako dobro publiczne, jeśli są wykorzystywane do badań lub opracowywania algorytmów sztucznej inteligencji, pod warunkiem ochrony prywatności pacjentów.

Mimo tego, że sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe są coraz częściej stosowane w obrazowaniu medycznym czy właśnie jako narzędzia pomagające lekarzom w ocenie stanu pacjentów, co usprawnia analizę informacji i pozwala na szybsze diagnozy, w branży nadal brakuje szerokiego konsensusu w sprawie etycznych ram dysponowania tymi danymi.

Odpowiedzialne wdrażanie sztucznej inteligencji w służbie zdrowia wymaga skupienia się na bezpieczeństwie i ochronie prywatności. Możliwości AI w środowisku klinicznym i badawczym stale się zwiększają, ale każda nowa technologia niesie ze sobą szereg problemów z nimi związanych. Informacje gromadzone i przetwarzane przez roboterapeutów dotyczące zdrowia psychicznego są szczególnie wrażliwe, dlatego niezbędne jest stosowanie w nich najwyższych standardów bezpieczeństwa, szyfrowania i w miarę możliwości stosowanie anonimizacji, np. w przypadku konieczności przesyłania danych na zewnętrzne serwery w celu ich przetworzenia.

Warto zwrócić również uwagę na fakt, że dane medyczne pacjentów, zbierane zarówno przez lekarzy jak i roboterapeutów, są fizycznie przechowywane w cyfrowych bazach danych. Potencjalnym złodziejom danych łatwiej będzie jednak wziąć na celownik robota niż rządowe bazy służby zdrowia. Dokumentacja medyczna gromadzona przez lekarza ogranicza się tylko do informacji o stanie zdrowia pacjenta, natomiast przechwycone nagrania rozmów czy obraz z kamery robota, mogą wyrządzić ofierze jeszcze większe szkody (np. posłużyć do stworzenia deepfake’a).

Podsumowanie

Odpowiedzią na wciąż rosnące zapotrzebowanie na psychotrapeutów, jest zaangażowanie w terapię różnych narzędzi wspieranych przez sztuczną inteligencję. Mają one wspierać zarówno pacjentów (dbając o ich zdrowie psychiczne, nawiązując z nimi kontakt i utrzymując więź), jak i lekarzy (wstępnie diagnozując pacjenta, przeprowadzając szeroką analizę). Stojące za nimi algorytmy i duże moce obliczeniowe pozwalają na wykonanie pracy, której człowiek nie byłby w stanie wykonać w “sensownym” czasie. Zróżnicowana oferta roboterapeutów pozwala na lepsze ich dopasowanie do potrzeb konkretnego pacjenta. Warto jednak zwrócić uwagę na potencjalne zagrożenia, jakie niesie ze sobą korzystanie z tego typu narzędzi, takie jak kwestie związane z bezpieczeństwem danych czy pewną nieprzewidywalność rozwiązań stosujących sztuczną inteligencję.

Literatura

1. OECD/European Union (2018), Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paris/European Union, Brussels, https://doi.org/10.1787/health_glance_eur-2018-en
2. Mental health and related issues statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Mental_health_and_related_issues_statistics
3. COVID-19 pandemic triggers 25% increase in prevalence of anxiety and depression worldwide. https://www.who.int/news/item/02-03-2022-covid-19-pandemic-triggers-25-increase-in-prevalence-of-anxiety-and-depression-worldwide
4. Can Artificial Intelligence Help With Depression? https://www.verywellmind.com/can-artificial-intelligence-help-depression-4158330
5. Psychoterapia poznawczo-behawioralna. https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/psychoterapia-poznawczo-behawioralna-cbt/
6. Woebot – oficjalna strona. https://woebothealth.com/
7. Fitzpatrick, K. K., Darcy, A., & Vierhile, M. (2017). Delivering cognitive behavior therapy to young adults with symptoms of depression and anxiety using a fully automated conversational agent (Woebot): a randomized controlled trial. JMIR mental health, 4(2), e7785.
8. Darcy, A., Daniels, J., Salinger, D., Wicks, P., & Robinson, A. (2021). Evidence of human-level bonds established with a digital conversational agent: cross-sectional, retrospective observational study. JMIR Formative Research, 5(5), e27868.
9. What Is Dialectical Behavior Therapy (DBT)? https://www.verywellmind.com/dialectical-behavior-therapy-1067402
10. What Is Motivational Interviewing? https://www.verywellmind.com/what-is-motivational-interviewing-22378
11. Wysa – oficjalna strona. https://www.wysa.io/
12. Inkster, B., Sarda, S., & Subramanian, V. (2018). An empathy-driven, conversational artificial intelligence agent (Wysa) for digital mental well-being: real-world data evaluation mixed-methods study. JMIR mHealth and uHealth, 6(11), e12106.
13. Malik, T., Ambrose, A. J., & Sinha, C. (2022). Evaluating User Feedback for an Artificial Intelligence–Enabled, Cognitive Behavioral Therapy–Based Mental Health App (Wysa): Qualitative Thematic Analysis. JMIR Human Factors, 9(2), e35668.
14. Brown, J. E., & Halpern, J. (2021). AI chatbots cannot replace human interactions in the pursuit of more inclusive mental healthcare. SSM-Mental Health, 1, 100017.
15. Child advice chatbots fail to spot sexual abuse. https://www.bbc.com/news/technology-46507900
16. PARO Therapeutic Robot. http://www.parorobots.com/
17. Paro – Advanced Therapeutic Robot. https://www.paroseal.co.uk/
18. Scoglio, A. A., Reilly, E. D., Gorman, J. A., & Drebing, C. E. (2019). Use of social robots in mental health and well-being research: systematic review. Journal of medical Internet research, 21(7), e13322.
19. Huggable: A social robot for pediatric care. https://www.media.mit.edu/projects/huggable-a-social-robot-for-pediatric-care/overview/
20. Cyborgs or therapists? https://aboutdigitalhealth.com/2019/09/17/creepy-cyborgs-or-therapists/
21. NAO the humanoid and programmable robot. https://www.softbankrobotics.com/emea/en/nao
22. The Future is Nao: Is Robot Therapy the Next Big Thing for Seniors’ Rehab? https://aic-mosaic.sg/2021/04/07/robot-therapy-nao-future-rehabilitation-yishun-community-hospital/
23. Rossi, S., Santini, S. J., Di Genova, D., Maggi, G., Verrotti, A., Farello, G., … & Balsano, C. (2022). Using the Social Robot NAO for Emotional Support to Children at a Pediatric Emergency Department: Randomized Clinical Trial. Journal of medical Internet research, 24(1), e29656.
24. Meet Nao, the robot that helps treat kids with autism. https://medicalxpress.com/news/2018-05-nao-robot-kids-autism.html
25. Uncanny valley – Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Uncanny_valley
26. PTSD – Wikipedia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_stresu_pourazowego

27. Meet Ellie, the machine that can detect depression. https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/sep/17/ellie-machine-that-can-detect-depression

    28. Global Study: 82% of People Believe Robots Can Support Their Mental Health Better Than Humans https://www.oracle.com/news/announcement/ai-at-work-100720/

    29. Psious https://www.psiousvr.com/clinical-guide-vr-psychology

    30. Gra Bridge Trek https://store.steampowered.com/app/749180/Bridge_Trek/

    31. SnowWorld melts away pain for burn patients, using virtual reality snowballs https://www.geekwire.com/2018/snowworld-melts-away-pain-burn-patients-using-virtual-reality-snowballs/

    32. VERT – Wikipedia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Terapia_wirtualn%C4%85_rzeczywisto%C5%9Bci%C4%85

    33. Larson, D. B., Magnus, D. C., Lungren, M. P., Shah, N. H., & Langlotz, C. P. (2020). Ethics of using and sharing clinical imaging data for artificial intelligence: a proposed framework. Radiology, 295(3), 675-682. https://pubs.rsna.org/doi/10.1148/radiol.2020192536