Digitalizacja i robotyzacja to dwa kluczowe trendy, które rewolucjonizują świat pracy. Wraz z postępem technologicznym coraz więcej miejsc pracy zostaje zautomatyzowanych, co nieuchronnie prowadzi do pytania – czy to oznacza, że ludzie zostaną pozbawieni pracy? W artykule tym przyjrzymy się różnym scenariuszom na przyszłość i zastanowimy się, jakie konsekwencje mogą wyniknąć z dalszego rozwoju cyfrowych technologii i automatyzacji.

Scenariusz pesymistyczny

Obserwując aktualny dyskurs w mediach zauważyć można pojawiający się coraz częściej temat związany z możliwością utraty pracy przez coraz większe rzesze ludzi na rzecz wzrastającej automatyzacji oraz, co stanowi stosunkowo nowy wątek w dyskusji, na rzecz narzędzi wykorzystujących sztuczna inteligencję. Wiele zawodów dotychczas uznawanych za takie, w których człowieka nie można zastąpić maszyną czy komputerem, uznawanych za zawody ‘kreatywne’, takich jak programista czy grafik w obliczu niezwykle szybkiego rozwoju sztucznej inteligencji wydają się bardziej narażone na automatyzację, niż zawody w ramach, których wykonuje się pracę fizyczną. Ryzyko wystąpienia wysokiego bezrobocia technologicznego wydaje się być problemem, który niemal z dnia na dzień wzrasta

 

Krótka historia bezrobocia technologicznego

Rozważania na temat zlikwidowania potrzeby pracy ludzkiej, przez odpowiednio zaawansowane maszyny pojawiły się już u Arystotelesa [1]. Natomiast Republika Rzymska, jak i w okresie późniejszym Imperium, prowadziły politykę socjalna skierowaną do bezrobotnych. Co wielu może wydawać się zaskakujące, już w starożytnym Rzymie wprowadzano prawa mające ograniczyć likwidację miejsc pracy przez nowe (jak na tamte czasy) technologie [2]. O ile w średniowieczu, gwałtowny spadek populacji spowodowany czarną śmiercią w dużej mierze rozwiązał problem bezrobocia, to wciąż napotkać można wzmianki o prawach ograniczających stosowanie nowych technologii w niektórych zawodach. Natomiast wielu czytelników, może przynajmniej częściowo wiązać bezrobocie technologiczne z zapoczątkowaną w XVIII wieku rewolucją przemysłową, która doprowadziła między innymi do tak drastycznych wydarzeń jak zamieszki luddystów. Jak można więc zauważyć, problem wypierania pracy ludzkiej przez maszyny towarzyszy ludzkości od dawna, właściwie dywagować można czy już wynalezienie koła nie było pierwszym przypadkiem propagacji bezrobocia technologicznego.

Współczesny wymiar problemu

O ile problem bezrobocia technologicznego towarzyszy ludzkości od dawna o tyle nie ulega wątpliwości, że technologie z zakresu sztucznej inteligencji i nowoczesne maszyny pozwalają na zupełnie nowy niż dotychczas wymiar automatyzacji. Wielu ludzi zaczyna podzielać obawę o to, czy jakakolwiek praca wykonywana przez człowieka pozostanie ‘bezpieczna’ przed automatyzacją. Dodatkowo pamiętać należy, że nawet jeśli powstaną zupełnie nowe zawody w ramach których człowiek nie będzie zastępowalny przez sztuczną inteligencję ani maszyny, to trudności natury społecznej, które mogą pojawić się w okresie przejściowym mogą być drastyczne w skutkach. Jednocześnie nie istnieje żadna gwarancja, że zawody takie rzeczywiście powstaną, oraz, że liczba miejsc pracy w nowych zawodach będzie na tyle duża aby przyjąć wszystkich pracowników którzy wykonywali zawody zlikwidowane przez automatyzację. Wiemy z perspektywy dzisiejszej, że automatyzacja często w biegu historii prowadziła do zwiększenia liczby miejsc pracy w perspektywie długofalowej [3], natomiast nie ma gwarancji, że proces ten będzie zachodził ciągle, zwłaszcza w kontekście technologii takich jak sztuczna inteligencja.

Główne zagrożenia

Główne zagrożenia związane z postępującą digitalizacją i automatyzacją to:

• Likwidacja miejsc pracy – W miarę jak maszyny i algorytmy stają się coraz bardziej wyrafinowane, mogą wykonywać zadania, które wcześniej wykonywali ludzie. Może to prowadzić do likwidacji miejsc pracy, zwłaszcza w branżach, które polegają w dużej mierze na rutynowych lub powtarzalnych zadaniach, takich jak produkcja lub wprowadzanie danych.
• Luka kompetencyjna – W miarę jak praca staje się bardziej zautomatyzowana, wymagane do jej wykonywania umiejętności również się zmieniają. Może to prowadzić do luki kompetencyjnej, gdzie pracownicy, którzy zostali zastąpieni w swoich miejscach pracy, nie mają umiejętności niezbędnych do znalezienia nowej pracy w branżach wymagających bardziej zaawansowanych umiejętności technicznych.
• Pogłębianie nierówności dochodowych – Automatyzacja i sztuczna inteligencja mogą prowadzić do powstania wysoko wykwalifikowanych, wysoko płatnych miejsc pracy, ale mogą również tworzyć nisko wykwalifikowane, nisko płatne miejsca pracy. To może prowadzić do pogłębiania nierówności dochodowych, gdzie pracownicy, którzy zostali zastąpieni w swoich miejscach pracy, mają problemy ze znalezieniem nowej pracy i pozostają w tyle pod względem ekonomicznym.
• Niepokoje społeczne – Jeśli duże grupy pracowników zostaną zastąpione przez automaty i sztuczną inteligencję, może to prowadzić do niepokojów społecznych, zwłaszcza jeśli rządy nie są przygotowane na rozwiązanie tego problemu.

 

Brak perspektyw

W opinii autora niniejszego tekstu rządy dzisiejszych państw nie są przygotowane na coraz bardziej narastający problem związany z bezrobociem technologicznym, czy w szerszym ujęciu , problem związany z zarządzaniem dobrami we współczesnej gospodarce dóbr niematerialnych. Możliwym jest, że pokojowe rozwiązanie opisanego problemu nie jest możliwe w ramach kapitalistycznego systemu zarządzania gospodarką, na co wskazuje między innymi Ladislau Dowbor [4].

Korzyści z digitalizacja oraz robotyzacji

Żyjemy w czasach, kiedy świat staje się coraz bardziej cyfrowy oraz postęp technologiczny z roku na rok przyspiesza. Zmieniają one nie tylko sposób, w jaki sposób pracujemy, ale także wpływają na naszą codzienność. Dzięki nim możemy łatwiej komunikować się, uczyć, pracować i korzystać z usług bez względu na miejsce czy czas.

Nowe technologie przyczyniają się do powstawania nowych miejsc pracy, zwiększają efektywność i produktywność, a także poprawiają jakość naszego życia. W dobie cyfrowej transformacji kluczowe jest zrozumienie tych zmian i adaptacja do nowej rzeczywistości.

Tworzenie nowych miejsc pracy

Automatyzacja nie tylko kształtuje rynek pracy poprzez tworzenie lub eliminowanie stanowisk ale przede wszystkim, przekształca je. Robotyzacja i digitalizacja prowadzą do automatyzacji procesów, co zazwyczaj przekłada się na zwiększoną wydajność i produktywność.

Światowe Forum Ekonomiczne szacuje, że do 2025 roku automatyzacja stworzy co najmniej 12 milionów więcej miejsc pracy niż zniszczy, co sugeruje, że na dłuższą metę automatyzacja będzie miała pozytywny wpływ na społeczeństwo.

Pracownicy obeznani z nową technologią/automatyzacją, otrzymywali premie płacowe wynoszące od 10 do 15\% więcej niż ich inny pracownicy nieznający technologi. Pracownicy, którzy zostali zastąpieni przez maszyny, często są zmuszeni konkurować z innymi o pozostałe miejsca pracy, co prowadzi do obniżenia płac.

 

 

Rozwój technologii cyfrowych przyczynia się do powstania nowych specjalizacji, których wcześniej nie było. Rozwój internetu stowrzył miejsca pracy dla specjalistów od SEO, analityków danych, specjalistów od marketingu cyfrowego, programistów aplikacji mobilnych, specjalistów od cyberbezpieczeństwa i wiele innych profesji. Wszystko to są nowe role, które nie istniały jeszcze kilka dekad temu.

Zwiększenie efektywności i produktywności

Automatyzacja znacząco zwiększa efektywność w wielue aspektach pracy, tej bioruwej oraz fizycznej. Po pierwsze, minimalizuje błędy wynikające z czynników ludzkich, takich jak zmęczenie, niedokładność czy błędy w interpretacji instrukcji. Systemy zautomatyzowane są zaprogramowane do wykonywania określonych czynności z precyzją i niezawodnością, co przekłada się na większą jakość procesów produkcyjnych.

Automatyzacja pozwala na szybsze wykonanie zadań. Maszyny i systemy zautomatyzowane pracują szybciej niż ludzie, co przekłada się na krótszy czas realizacji zadań. Roboty oraz są w stanie pracować przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. W przeciwieństwie do pracowników, zautomatyzowane systemy nie wymagają przerw ani odpoczynku (pomijając konserwacja lub naprawy), co znacznie zwiększa produktywność.

 

Mimo że miejsce pracy staje się coraz bardziej zautomatyzowane i technologiczne, globalny wzrost produktywności wydaje się zwalniać. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to sprzeczne z intuicją.

Najbardziej prawdopodobne wydaje się, że innowacje technologiczne, takie jak sztuczna inteligencja, potrzebują czasu, aby się osiągnąć pełny potencjał. Wprowadzenie nowych technologii do przedsiębiorstw zwykle wiąże się z okresem dostosowywania, szkolenia pracowników i optymalizacji procesów. Efekty te muszą nie być natychmiastowe, ale z czasem przyczynią się do zwiększenia produktywności.

Edukacja i szkolenia

Dawniej, dostęp do edukacji był często ograniczony przez bariery ekonomiczne oraz językowe. Dziś, w erze cyfrowej, te przeszkody są stopniowo eliminowane.

Dzięki digitalizacji, edukacja stała się dostępna na niespotykaną dotąd skalę. Kursy online, webinary, książki – umożliwiają dostęp do wiedzy niezależnie od miejsca zamieszkania czy sytuacji materialnej. Znacznie więcej osób może zdobywać cenne umiejętności i kwalifikacje, które zwiększą ich szanse na rynku pracy, nawet z miejsc dotkniętych biędą.

Digitalizacja edukacji przyniosła również znaczące korzyści dla osób, które mogą mieć trudności z dostępem do tradycyjnej edukacji ze względu na swoją sytuację materialną.

Podsumowanie

W scenariuszu pesymistycznym, automatyzacja prowadzi do znacznego zwiększenia bezrobocia technologicznego, nierówności dochodowych i niepokojów społecznych, w wyniku czego wiele osób może zostać zastąpionych przez maszyny i sztuczną inteligencję. W scenariuszu optymistycznym, automatyzacja stwarza nowe miejsca pracy, zwiększa efektywność i produktywność, a także przyczynia się do powstania nowych specjalizacji, których wcześniej nie było.

Naszym zdaniem, prawdopodobnie zobaczymy w przyszłości oba scenariusze. Na pewno będą zawody, które zostaną zautomatyzowane i ludzie, którzy stracą pracę. Jednak automatyzacja również stworzy nowe możliwości i stanowiska, których jeszcze nie znamy. Popularna sztuczna inteligencja GPT-4 ma podobne zdanie w tej kwestii:

Literatura

[1] Campa, R. Technological Growth and Unemployment: A Global Scenario Analysis, Journal of Evolution and Technology, 24, 86-100

[2] Forbes, J. D. Some evidences of technological unemployment in ancient Athens and Rome, Leland Stanford Junior University

[3] Langton, R. How Industrial Automation Helped Detroit Recover, https://www.bastiansolutions.com/blog/how-industrial-automation-helped-detroit-recover/

[4] Dowbor, L. Poza Kapitalizm, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2020

https://www.money.pl/gospodarka/ibm-chce-wstrzymac-rekrutacje-pracownikow-zastapi-ich-sztuczna-inteligencja-6893590465124960a.html?fbclid=IwAR1UsqOzHMkNtT4r6ugUUnlfZ8pVFa0q5Sx90BLvjHNxCuaCxghWmwl6tJw